الجزیره دمشق را فتح کرد؟

به گزارش مشرق ، محمد زعیم زاده در سرمقاله فرهیختگان نوشت: دمشق را رسانه فتح کرد نه جولانی. این جمله ای است که به نقل از یک فرمانده مشهور نظامی در گروه های مختلف در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود، فارغ از صحت وسقم انتساب این تحلیل به فرمانده مشهور، خود این گزاره به تنهایی محل تأمل و قابل بحث است.

اگر معنای عبارت بالا این باشد که حکومت اسد دچار هیچ خطا و ایرادی نبوده و کارآمد بوده، اما رسانه بخش مهمی از مردم سوریه را به این نقطه رسانده است که یک آینده رعب آور و نامعلوم را به آن حکومت ترجیح دهند، حتماً گزاره بالا غلط است. این باور که رسانه می تواند از هیچ همه چیز بسازد و یک فراواقعیت تخیّلی خلق کند؛ انگاره دقیقی نیست. این گزاره نه در دمشق که در هیچ نقطه ای از دنیا کار نمی کند.

اما اگر معنای این عبارت این باشد که پایان دادن به حکومت اسد معلول یک مثلث سه ضلعی از ناکارآمدی داخلی، طراحی امنیتی و سیاسی خارجی و آتش تهیه رسانه ای بوده که اگر هرکدام از این ها نبود سقوط 11 روزه رخ نمی داد، حرف دقیقی است. درباره دوضلع نخست این مثلث کم وبیش حرف زده شده، اما آنچه کمتر گفته شده این است که می توان در ماجرای دمشق ردپای یک جبهه رسانه ای هماهنگ را قبل، حین و پس از سقوط به وضوح مشاهده کرد؛ جبهه ای که در رأس آن الجزیره قطر حتی جلوتر از سی ان ان قرار داشت.

تحلیل محتوای رسانه قطری که در واقعه 7 اکتبر و حوادث پس از آن معمولاً طرف جریان ضداسرائیلی ایستاده بود، در این ماجرا نشان می دهد آن ها آنچه را در سال های متمادی در منطقه کاشته بودند، به خوبی برداشت کردند. فقط به یک فقره حوادث پس از سقوط اسد دقت کنید.

پس از تغییر رژیم دمشق دو موضوع در افکار عمومی منطقه درباره سوریه پررنگ شد؛ یکی ماجراهای زندان صیدیانا و دیگری اشغال بخش مهمی از خاک سوریه توسط صهیونیست ها و تسلط نتانیاهو به منافعی استراتژیک بدون هیچ گونه مقاومتی از سوی نیروهای جولانی.

از میان دو موضوع بالا دوگانه سی ان ان و الجزیره تمام ظرفیت خود را به کار بردند تا مسئله اول-ولو با کلیپ های دروغین-اصطلاحاً وایرال و تبدیل به جریان غالب رسانه ای شود تا در جهان عرب و حامیان آرمان فلسطین کسی سؤال نکند چرا رسانه ای مثل الجزیره که در وقایع 14 ماه اخیر خط مقدم و اصلی جریان رسانه ای ضدصهیونیستی است، این تبانی آشکار در منطقه جولان را که به دستاورد بزرگ برای صهیونیست ها منجر شد، بایکوت می کند و چیزی درباره آن نمی گوید یا خیلی کم اثر پوشش می دهد.

مدیران الجزیره احتمالاً اینجا از هزینه رسانه ای بالای چنین سیاستی در درازمدت مطلع بودند، اما در محاسبه هزینه و فایده تصمیم گرفتند این هزینه را بپذیرند و اصطلاحاً از جیب بخورند. آن ها در این فقره از اعتمادی که سال ها ذره ذره به دست آورده بودند، خرج کردند تا بتوانند یک امر استراتژیک دولت متبوع شان یعنی قطر را پیش ببرند و البته اتخاذ این تصمیم نیاز به داشتن یک ذخیره پروپیمان از سرمایه مخاطب است که یک شبه به دست نیامده است.

دیگر از اینجا به بعدش تکرار مکرّرات است و روضه خوانی. روضه مکشوف این است که چرا کشور کوچک قطر رسانه استراتژیکی چون الجزیره دارد و ما با این همه نقش مهم در منطقه و فرامنطقه ثلثی از چنین ظرفیتی را نداریم تا در شرایط اینچنینی در آفساید نمانیم؟

الجزیره حاصل اعتماد حاکمیتی تمام قد است که در سال های متمادی از دَم و درَم و قلم و قدم برای تولید یک ظرفیت بزرگ دریغ نکرده است و یک تجربه چند دهه ای پیچیدهٔ انگلیسی از رسانه داری که ری برند شده است و الجزیره را شکل داده. البته برای آه و افسوس بیشتر خیلی نیاز نیست الجزیره را ببینیم، بلکه بهتر است خودمان را تماشا کنیم.

الجزیره غیر از پول و امکانات- که حتماً مهم است- نمادی از نگاه حرفه ای حکمرانی به امر رسانه است؛ حکمرانی رسانه ای که می فهمد رسانه جمع جبری بردارهای مثبت و منفی است و نه مسابقه فوتبال یک طرفه که قرار است ما همیشه بدون گل خورده پیروز شویم. برای نمره دادن به رسانه باید برآیند گرفت نه که نقطه ها را شمرد. حکمرانی ای که موضوع تولید سرمایه و اعتماد مخاطب را می فهمد و به مدیرش جرئت می دهد تا اعتماد لازم را جذب کند و بهنگام آن را خرج کند و...

در اوایل 7 اکتبر الجزیره سخنرانی های همه اطراف جنگ از حماس و حزب الله تا ایران و آمریکا و... و حتی گالانت و نتانیاهو را مستقیم و کامل پوشش می داد. چرا؟ چون می خواست مخاطب حس کند هر نیاز خبری ای که دارد همین جا تأمین می شود و نیاز نیست جای دیگری برود. آن وقت در سوپرمارکت رسانه ای که ساخته بود، ابوعبیده را به مثابه یک سوپرمن برساخت می کرد و وقایع غزه را آن گونه که لازم بود روایت؛ که درنهایت باعث عصبانیت صهیونیست ها هم شده بود. حال فرض کنیم یک رسانه بخواهد چنین کاری در ایران انجام بدهد چه بر سرش می آید؟

الجزیره با نیروی انسانی پرتعداد و حرفه ای در فلسطین و لبنان و... تقریباً مرجع اول همه اخبار دست اول شده بود. این روش در نظام رسانه ای دنیا تقریباً یک امر بدیهی است. در بسیاری از موضوعات مهم به فراخور نیاز از چند خبرنگار مورد اعتماد مرجع خبری می سازند و حتی ذهن رقیب را هم با اطلاعاتی که آن ها نشر می دهند و ممکن است حتی بخشی از آن ها فیک نیوز هم باشد، سامان می دهند. باراک راوید، لارس نورمن، منابع نزدیک به آکسسیوس و... این ها اسامی است که ماه های اخیر و در جریان ردوبدل شدن آتش بین ایران و صهیونیست ها بارها نامشان را شنیده ایم، اما از این طرف ماجرا تقریباً نامی ساخته نشده است، چون به خبر و خبرنگار حتی در حد ابزاری برای سوءاستفاده هم ارزش قائل نیستیم. و این گونه می شود که الجزیره دمشق را فتح می کند و ما تماشا.