آیا وعده های ترامپ صلح را به اوکراین بازمی گرداند؟

با مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده و بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید گمانه زنی های مختلفی در خصوص سیاست خارجی دولت وی و رویکرد تیم امنیتی دولت جدید آمریکا به چالش ها و بحران های جهانی همچون جنگ اوکراین، بحران نسل کشی غزه و جنگ لبنان در محافل کارشناسی و رسانه ای به وجود آمده است. به طور یقین یکی از مهم ترین چالش های سیاست خارجی پیش روی دولت ترامپ جنگ اوکراین است.
از همان ماه های ابتدایی شروع جنگ در سال 2020 دونالد ترامپ نگاهی کاملا متفاوت و بعضا اعتراضی به چالش های اروپا به خصوص جنگ اوکراین داشت. وی بارها سیاست های اعمالی و اعلامی کاخ سفید و دولت بایدن را در قبال تشدید تنش ها در اوکراین و همچنین کمک های مالی و لجستیکی به کیف در طول سه ساله جنگ مورد انتقاد قرار داده و اعلام کرده که اگر وی در کاخ سفید بود مطمئنا چنین جنگی در نمی گرفت.

از سوی دیگر انتخاب اعضای کابینه از سوی ترامپ برای پست های امنیتی، نظامی و سیاست خارجی دولت خود به وضوح نشان می دهد که باید در آینده نزدیک شاهد تغییرات زیادی در نحوه کنش، موضع گیری و پشتیبانی مهم ترین عضو ناتو از درگیری های اوکراین باشیم.

آیا مسکو به انتخاب ترامپ خوش بین است؟

اما در آن سوی میدان بسیاری از تحلیلگران برنده واقعی انتخابات ایالات متحده را ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه می دانند. حمایت از اوکراین در میان کشورهای غربی به سرعت در حال تضعیف است، ایده مذاکرات مستقیم با کرملین دیگر یک موضوع حاشیه ای نیست و برخی از پایتخت های اروپایی به صورت واضح در مورد آن گفتگو می کنند و همچنین تغییر حیات سیاسی غرب به سمت راست افراطی با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به اوج خود رسیده است. به نظر می رسد اینگونه است که کرملین بالاخره فرصتی برای رسیدن به آنچه می خواهد بدست آورده است. با این حال، نگاه واقعی در روسیه به روندهایی که در بالا ذکر شد محدود نمی شود و مسکو دلایل کمی برای خوش بینی و تغییر سیاست های آمریکا و غرب جمعی در آینده نزدیک می بیند.

پوتین در این جنگ اوکراین سعی کرده دست برتر را داشته باشد و همراه با پیروزی ترامپ در ایالات متحده، بسیاری انتظار دارند که تماس های مجدد بین دو رهبر به کاهش کمک به اوکراین و آغاز دوران اختلاف در ناتو منجر خواهد شد.

مناطقی از اوکراین که اکنون تحت کنترل روسیه قرار دارد

با این حال، این وضعیت از سوی مسکو متفاوت و به دور از خوش بینی پیگیری می شود. مشکل اصلی پوتین این است که هیچ یک از رهبران غربی تاکنون، از جمله ترامپ، برنامه ای مدون برای پایان دادن به جنگ ندارند که حتی در حداقلی ترین شرایط برای روسیه قابل قبول باشد. از نظر روس ها هیچ یک از گزینه های حل وفصل مناقشه که مورد بحث قرار می گیرد، تضمینی برای وارد نشدن اوکراین به ناتو یا ایجاد رژیم بی طرف در کی یف نیست.

اما با این وجود رویکرد ترامپ چه در دوره ریاست جمهوری قبل و چه در زمان تبلیغات انتخاباتی برای ریاست جمهوری 2024 نشان دهنده یک تغییر بزرگ در سیاست های کاخ سفید نسبت به دوره جو بایدن خواهد بود. اما اینکه در ساختار قدرت ایالات متحده ترامپ چقدر بتواند ایده های خود را عملیاتی کند، موضوعی است که برای فهم آن باید به انتظار نشست.

رویکرد سیاست خارجی ترامپ در قبال اوکراین

در ادامه، به تحلیل رویکرد ترامپ به جنگ اوکراین و بررسی جنبه های مختلف این سیاست می پردازیم

1- ترامپ و تمایلات «نخبه گرایانه» در سیاست خارجی

ترامپ در طول دوران ریاست جمهوری خود از سیاست های متفاوتی نسبت به همتایان خود در حزب جمهوری خواه پیروی کرده است. یکی از ویژگی های برجسته سیاست خارجی ترامپ، رویکرد «اول آمریکا» America First بود که هدف آن کاهش مشارکت ایالات متحده در بحران های جهانی و اولویت دادن به منافع ملی این کشور بود. این رویکرد، به ویژه در مقایسه با رویکردهای سنتی و میان مدت در سیاست خارجی ایالات متحده دارای تمایزات زیادی داشت.

ترامپ باور دارد که آمریکا نباید منابع خود را برای حل بحران های جهانی صرف کند، به ویژه زمانی که این بحران ها به طور مستقیم به منافع ملی ایالات متحده آسیب نزنند. در این زمینه، او همواره از دخالت در جنگ های خارجی پرهیز می کرد و در موارد مختلف از جمله در رابطه با جنگ های خاورمیانه، خواهان کاهش حضور نظامی آمریکا در این مناطق بود.

2. دیدگاه های اولیه ترامپ درباره جنگ اوکراین

ترامپ: اگر من رئیس جمهور بودم، جنگ هرگز اتفاق نمی افتاد

در ابتدای جنگ اوکراین، ترامپ به طور عمومی موضعی مبهم و گاهی در مخالفت با جنگ و سیاست های واشنگتن در حمایت از کی یف ابراز کرد. او در مصاحبه های مختلف اعلام کرد که «اگر من رئیس جمهور بودم، جنگ هرگز اتفاق نمی افتاد» و از سیاست مذاکره با کرملین برای پایان دادن به هرگونه درگیری در اروپا دفاع کرد. ترامپ اینگونه استدلال می کرد که آمریکا باید با روسیه به طور مستقیم و از طریق مذاکره وارد تعامل شود تا از بروز بحران ها جلوگیری کند.

ترامپ بارها از روابط خوب خود با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، صحبت کرده و در سه سال گذشته همواره مواضع خود را به گونه ای تنظیم می کرد که نشان دهد از سیاست های دولت جو بایدن در حمایت از اوکراین حمایت نمی کند. ترامپ با انتقاد از کمک های مالی و نظامی ایالات متحده به اوکراین، آن را اتلاف منابع و غیرضروری می دانست.

3- انتقاد از کمک های مالی و نظامی به اوکراین

یکی از محورهای اصلی انتقاد ترامپ از سیاست های دولت بایدن، حجم گسترده کمک های مالی و نظامی ایالات متحده به اوکراین بود. ترامپ معتقد بود که ایالات متحده نباید میلیاردها دلار را برای حمایت از یک کشور خارجی که به طور مستقیم به امنیت ملی آمریکا مرتبط نیست، خرج کند. او بارها تصریح کرده که این منابع می توانستند برای حل مشکلات داخلی ایالات متحده مانند بهبود زیرساخت ها، مبارزه با بحران اقتصادی و تقویت امنیت مرزها به کار گرفته شوند.

ترامپ در یکی از سخنرانی های خود گفت: «ما در حال خرج کردن پول و ارسال تسلیحات به اوکراین هستیم، اما از وضعیت خودمان غافل شده ایم. این یک اشتباه بزرگ است.» او همچنین افزود که بایدن و دیگر مقامات دموکرات «در حال برگزاری جنگی هستند که هیچ ارتباطی به منافع ایالات متحده ندارد». این دیدگاه ترامپ به شدت با رویکرد سیاست خارجی دیگر همپیمانان غربی ایالات متحده در تضاد است، که حمایت از اوکراین را حیاتی برای جلوگیری از گسترش نفوذ روسیه در اروپا می دانند.

از آغاز حملات روسیه به اوکراین در فوریه 2022، کنگره آمریکا دست کم 182.99 میلیارد دلار برای واکنش نظامی به عملیات های روسیه در اوکراین و واکنش های گسترده تر اوکراین تایید کرده است. این مبالغ شامل 131.36 میلیارد دلار برای فعالیت های مرتبط امنیتی و کمک و 43.84 میلیارد دلار برای توسعه و کشورداری اوکراین می شود.

4- نظرات ترامپ درباره روابط با روسیه

یکی از بخش های مهم دیدگاه ترامپ در خصوص جنگ اوکراین، نگرش او به روابط ایالات متحده و روسیه است. ترامپ همواره نسبت به روسیه دیدگاه هایی غیرمعمول داشت و در دوران ریاست جمهوری خود سعی کرد روابط ایالات متحده و روسیه را بهبود بخشد. او از پوتین به عنوان یک رهبر قدرتمند و هوشمند یاد کرده و حتی از ارتباط نزدیک خود با رئیس جمهور روسیه سخن گفته بود.

با این حال، در شرایط جنگ اوکراین، ترامپ بارها از سیاست های پوتین انتقاد کرد. او معتقد بود که پوتین در جنگ اوکراین «اشتباه بزرگی» مرتکب شده است، اما همزمان بر این باور بود که سیاست های قوی تری از سوی آمریکا می توانست جلوی وقوع این جنگ را بگیرد. به عبارت دیگر، ترامپ بیشتر از آنکه به صراحت از پوتین حمایت کند، تاکید داشت که اگر او رئیس جمهور می بود، می توانست با مهارت بیشتر از جنگ جلوگیری کند.

5- مسأله ناتو و سیاست های ترامپ

ترامپ همچنین بارها از ناتو انتقاد کرده و آن را به عنوان یک سازمان نظامی غیرضروری و پرهزینه برای ایالات متحده توصیف کرده بود. او استدلال می کرد که ایالات متحده به تنهایی هزینه های زیادی را برای حفظ امنیت ناتو پرداخت می کند و بسیاری از کشورهای اروپایی به اندازه کافی سهم خود را در این سازمان نمی پردازند. ترامپ از این منظر، گاهی از آنچه «تقویت نظامی ناتو در شرق اروپا» نامید، انتقاد می کرد و معتقد بود که این امر ممکن است به تحریک روسیه و تشدید تنش ها در منطقه منجر شود.

این دیدگاه ها به طور خاص در رابطه با بحران اوکراین اهمیت دارد، زیرا یکی از دلایل اصلی حمله روسیه به اوکراین نگرانی از گسترش ناتو به سمت مرزهای روسیه بود. ترامپ با تأکید بر نیاز به کاهش تنش ها با روسیه و عدم گسترش ناتو به شرق، تلاش می کرد سیاست خارجی آمریکا را در چارچوبی متفاوت از سیاست های دموکرات ها تعریف کند.

رویکرد ترامپ به جنگ اوکراین نشان دهنده دیدگاه های خاص و غیرمتعارف او در خصوص سیاست خارجی است. او معتقد است که ایالات متحده باید از درگیری های جهانی دوری کند و تمرکز خود را بر مسائل داخلی و منافع ملی خود بگذارد

6- حمایت از دیپلماسی و مذاکره

ترامپ همیشه بر اهمیت دیپلماسی تأکید کرده است. او معتقد بود که جنگ ها باید آخرین گزینه باشند و اولویت با مذاکره است. در خصوص جنگ اوکراین، ترامپ بارها اعلام کرد که اگر او در رأس قدرت بود، به جای ارسال تسلیحات به اوکراین، با روسیه به مذاکره می پرداخت و سعی می کرد از بروز جنگ جلوگیری کند.
در یکی از آخرین سخنرانی های خود، ترامپ گفت: «اگر من رئیس جمهور بودم، پنج روز بعد جنگ تمام می شد. من با پوتین صحبت می کردم و مسئله حل می شد.» این سخنان به شدت با رویکرد بایدن و دیگر رهبران غربی که به ارائه کمک های نظامی و مالی به اوکراین ادامه داده اند، متفاوت است.

7- سیاست اول آمریکا

رویکرد ترامپ به جنگ اوکراین نشان دهنده دیدگاه های خاص و غیرمتعارف او در خصوص سیاست خارجی است. او معتقد است که ایالات متحده باید از درگیری های جهانی دوری کند و تمرکز خود را بر مسائل داخلی و منافع ملی خود بگذارد. در حالی که او از روابط نزدیک خود با پوتین یاد می کند و گاهی به نفع روسیه موضع گیری می کند، وی از وقوع جنگ در اوکراین انتقاد کرده و باور دارد که این جنگ باید از طریق دیپلماسی و مذاکره حل می شد.

از سوی دیگر، ترامپ انتقادهای شدیدی نسبت به سیاست های دولت بایدن، به ویژه در زمینه حمایت از اوکراین، مطرح کرده است. او این سیاست ها را ضایع کننده منابع ایالات متحده و بی مورد می داند. در نهایت، رویکرد ترامپ به جنگ اوکراین نمایانگر یک سیاست خارجی ملی گرایانه و انتقاد از نظام جهانی فعلی است که در آن ایالات متحده بیشتر بر منافع خود تمرکز می کند تا مسائل جهانی.

سناریوهای مسکو برای دست یابی به اهداف

پوتین می تواند از راه های مختلفی برای دستیابی صلح و موفقیت در جبهه اوکراین تلاش کند، اما هیچ کدام از آن ها با توجه به شرایط بین الملل و میدان جنگ الزاما واقع بینانه و یا قطعی به نظر نمی رسند.
سناریوی اول که می توان در مورد آن بحث کرد، نظامی است. برخی کارشناسان نظامی هوادار روسیه می گویند روسیه در بعد نظامی موفق عملکرده و تاکنون توانسته 20 تا 25 درصد زمین های شرق اوکراین را الحاق کند. اما مطمئنا حرکت به سمت شهرهای بزرگ اوکراین مستلزم به کارگیری نیروی انسانی و تجهیزات به مراتب بیشتری از سوی روس ها است. همچنین ورود نیروهای غربی از نظر تجهیزات و نیروی انسانی تصرف مناطق را برای ارتش روسیه کُند و با خسارت های بعضا سنگین مواجه کرده است. در چنین شرایطی، کرملین نمی تواند شرایطی را که در جریان مذاکرات مارس 2022 در استانبول با طرف اوکراینی برگزار کرد، مجددا به دست آورد.

سناریوی دوم که روس ها گوشه چشمی به آن دارند، برکناری زلنسکی از قدرت و جایگزینی آن با فردی که منافع مسکو را در معادلات سیاسی کی یف در نظر بگیرد. اما به نظر نمی رسد که در شرایط سیاسی و اجتماعی اوکراین چنین فردی بتواند در هرگونه انتخابات ریاست جمهوری سکان قدرت را برعهده بگیرد که توانایی پذیرفتن طیف وسیعی از خواسته های کرملین، از جمله وضعیت بی طرفی، کاهش قدرت نظامی ارتش، واگذاری سرزمین ها و ملاحظاتی از این دست را داشته باشد.

پیروزی ترامپ شرایط مبهمی را برای به وجود می آورد اکنون توپ در زمین واشنگتن است و مسکو هر حرف و عمل رئیس جمهور منتخب را به دقت زیر نظر دارد تا بفهمد امیدها به پنجره فرصت باز شده چقدر موجه است.

مسکو در سه سال اخیر علاقه خود را دقیقاً به این گزینه پنهان نکرده است و تلاش می کند اوکراینی ها و غرب را متقاعد کند که زلنسکی را برکنار کنند و رهبر قابل مذاکره تری را انتخاب کنند. با این حال، تاکنون، با وجود همه مشکلات در کی یف، هیچ پیشرفت قابل مشاهده ای در این مسیر چه در دولت های غربی و چه در داخل اوکراین مشاهده نشده است.

اما در سناریوی سوم مسکو منتظر تغییرات عمیق سیاسی در غرب است که در نتیجه آن کسانی سکان هدایت سیاسی ساختارهای غربی را به دست بگیرند که آماده شنیدن صدای مسکو و در نتیجه انجام مذاکرات برمبنای منافع طرفین باشند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد این سناریویی است که کرملین اکنون بیش از همه روی آنها حساب می کند.
با این حال، اگر از دیدگاه مسکو به همه سیاستمداران «عمل گرا» در غرب، از جمله ترامپ نگاهی کنید، متوجه خواهید شد هیچ یک از آنها حتی اجازه یک تغییر تصنعی قدرت در اوکراین را که متمایل به روسیه باشد، نخواهند داد. برهمین مبنا رهبران غربی که در آینده اجازه هرگونه مذاکره به کیف را خواهند داد نه تسلیم شدن و نه استقرار یک رژیم دست نشانده در کیف را حتی یک گزینه ممکن هم نمی دانند.

در این شرایط، پیروزی ترامپ شرایط مبهمی را برای روسیه نیز به وجود می آورد.«دمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین بیان داشت، توپ در زمین واشنگتن است و مسکو هر حرف و عمل رئیس جمهور منتخب را به دقت زیر نظر دارد. رهبری روسیه منتظر اولین گام های ترامپ خواهد بود و تلاش می کند تا بفهمد امیدها به پنجره فرصت باز شده چقدر موجه است.

مسکو و تاکید بر واقعیت های جدید میدانی

به طور بالقوه، چنین انتظاری می تواند روسیه را از گسترش بیشتر درگیری ها منصرف کند. کرملین با اعلام این که از ایده های جدید در قالب مذاکرات برمبنای واقعیت های جدید میدانی استقبال می کند، می تواند از شدت فشار نظامی بر اوکراین بکاهد که البته این امر کاملا به نوع کنش کی یف و متحدان غربی آن بستگی دارد. اما در مسکو دیدگاه قوی دیگری نیز وجود دارد که باید فورا برای موج جدیدی از گسترش جنگ و دستیابی به همه اهداف مدنظر آماده شویم.

از نظر دونالد ترامپ، «پایان درگیری» می تواند معنایی کاملاً متفاوت با دیدگاه مردم و یا رهبری روسیه و حتی اوکراین داشته باشد

نکته مهمی که این طیف در مسکو به آن اذعان دارد این موضوع است که ترامپ تا کنون هیچ نشانه ای از محتوای مدنظر خود برای ایجاد هرگونه مذاکره و دست یابی به صلحی فوری در اوکراین ارائه نکرده است و امکان زیادی دارد که مبانی طرح صلح ترامپ با آن چیزی که کرملین در این سال ها بر آن پافشاری کرده است متفاوت باشد و عملا هیچ گام مثبتی به سوی هرگونه مذاکره واقعی برای دستیابی به صلح میان مسکو و کی یف برداشته نشود. از نظر دونالد ترامپ، «پایان درگیری» می تواند معنایی کاملاً متفاوت با دیدگاه مردم و یا رهبری روسیه و مردم و رهبری اوکراین داشته باشد.

منابع :

https://www.youtube.com/watch?v=O-xicOsR4Ro

https://www.atlanticcouncil.org/content-series/inflection-points/bidens-ukraine-moves-are-a-gift-to-trump/

https://apnews.com/article/donald-trump-ukraine-putin-zelenskyy-0f4d539aa73a943474d779716e5fe42a

https://www.nytimes.com/2024/11/09/world/europe/trump-nato-putin-ukraine.html

https://www.nbcnews.com/news/world/russia-masses-troops-kursk-offensive-putin-trump-call-kremlin-rcna179544

https://www.politico.com/news/2022/02/23/trump-putin-ukraine-invasion-00010923

https://www.youtube.com/watch?v=3G_b2QLdXlU

https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/putin-got-into-bidens-head-about-red-lines-in-ukraine-trump-must-not-be-as-timid/

https://www.bloomberg.com/news/videos/2024-11-20/ukraine-russia-war-putin-ready-to-talk-cease-fire-with-trump-bloomberg-the-pulse

https://responsiblestatecraft.org/trump-putin-ukraine/