«نهج البلاغه»؛ چراغی روشن برای زیست توحیدی

نهج البلاغه، دایرة المعارف فرهنگ اسلامی و از مهم ترین منابع برای شناخت اسلام و ارزش های دینی است که جامعیت و تنوع زیادی دارد و از آنجایی که تمامی جنبه های زندگی را دربرمی گیرد جاذبه و ماندگاری این کتاب را افزوده است.

این گنجینه ارزشمند، مجموعه ای از سخنان حضرت امیرالمؤمنین(ع) است که توسط سیدرضی گردآوری و دسته بندی شده است. این کتاب به سه قسمت نامه ها ، خطبه ها و حکمت ها تقسیم شده است.

در خطبه ها و کلمات قصار، موضوعات مختلفی چون خداشناسی، مباحث اخلاقی، شناخت جهان، پیدایش عالم، طبیعت انسان، امت ها و حکومت های نیکوکار و ستمکار بیان شده و در نامه ها بیشتر به مسائل حکومت داری و چگونگی تعامل مسئولان با مردم پرداخته شده است که شامل نامه های حضرت به کارگزاران ایشان در شهرها و سایر مکان هایی است که فاصله بسیاری با حضرت علی(ع) داشتند.

بخش کلمات قصار، بسیار کوتاه و دلنشین است که می توان برخی از آنها را به راحتی حفظ کرد و خطبه ها بخشی از سخنرانی های حضرت در بین یاران و در برخی جمع ها بوده است.

نکته بسیار جالبی که در سخنان حضرت علی(ع) وجود دارد این است که آن حضرت، «اخطب الخطبا» هستند و در زبان عرب یعنی فردی که در سخنرانی ها از بهترین واژه ممکن هم به لحاظ معنا و هم به لحاظ زیبایی کلام، استفاده می کند و هیچ فردی در سخنوری به حضرت امیرالمؤمنین(ع) نمی رسد.

حضرت علی(ع) شعرگونه سخن می گفتند، به طوری که جرج جرداق شاعر و نویسنده مسیحی نهج البلاغه را بارها مرور و بررسی کرده است و در وصف حضرت علی(ع) می گوید: «ای روزگار کاش می توانستی همه قدرت هایت را و ای طبیعت، کاش می توانستی همه استعدادهایت را در خلق یک انسان بزرگ، نبوغ بزرگ و قهرمان بزرگ جمع می کردی و یک بار دیگر به جهان ما یک علی دیگر می دادی.»

حضرت امیرالمؤمنین(ع) نکات حقوقی و کشورداری را به زیبایی و سادگی در نامه های خود به فرماندهان و کارگزاران مطرح می کنند و در ابتدای نامه شماره 50 می فرمایند: «و من کتاب له(ع) إلی أمَرائه علی الجَیش: مِنْ عَبْد اللَّهِ عَلِیِّ بْنِ أَبی طَالِبٍ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ إِلَی أَصْحَاب الْمَسَالِحِ؛ أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ حَقّاً عَلَی الْوَالِی أَلَّا یُغَیِّرَهُ عَلَی رَعِیَّتِهِ فَضْلٌ نَالَهُ وَ لَا طَوْلٌ خُصَّ بهِ، وَ أَنْ یَزیدَهُ مَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ مِنْ نِعَمِهِ دُنُوّاً مِنْ عِبَادهِ وَ عَطْفاً عَلَی إِخْوَانِهِ؛ نامه ای از آن حضرت(ع) به فرماندهان لشکرها: از بنده خدا علی، امیرالمؤمنین به نگهبانان مرزها. اما بعد. شایسته است که والی اگر مالی به دستش افتاد یا به نعمتی مخصوص گردید، نسبت به افراد رعیتش دگرگون نشود. بلکه نعمتی که خدا به او ارزانی می دارد، سبب فزونی نزدیکی او به بندگان و توجه و مهربانیش به برادرانش شود.»

بررسی و یادداشت برداری از نکات حکمت های نهج البلاغه و تلاش جهت تمرین بر روی ویژگی های اخلاقی منطبق بر این حکمت ها می تواند انسان را در جهت رشد اخلاقی سوق دهد.

مولا در یکی از حکمت های خود می فرماید: «اَکْثَرُ مَصارِعِ الْعُقُولِ تَحْتَ بُرُوقِ الْمَطامِعِ؛ بیشترین شکست عقول (انسان ها) در زیر درخشندگی های طمع هاست.»

در این باره محمدحسین نظیری نیشابوری از شاعران مؤلف و صاحب سبک تاریخ شعر پارسی می فرماید: دست طمع چو پیش کسان کرده ای دراز/ پل بسته ای که بگذری از آبروی خویش

مطالعه خطبه های نهج البلاغه می تواند علاوه بر تمرکز روی مباحث توحیدی، انسان را با فضای زمان حضرت(ع) و نوع سخنان ایشان آشنا کند و همین نکته باعث تشویق به مطالعه تمام نهج البلاغه شود. در قسمت بعدی نقش تربیت فرزندان را از نگاه نهج البلاغه بررسی خواهیم کرد.

هدیه ارجمند، کارشناس ارشد نهج البلاغه از دانشگاه قرآن و حدیث قم

انتهای پیام