روایت واشنگتن پست از آینده سوریه پس از اسد

به گزارش روز یکشنبه ایرنا از این روزنامه پرشمارگان آمریکایی، پیروزی های گسترده مخالفان مسلح در سوریه، نگرانی های دولت جو بایدن را در مورد این کشور همزمان با قدرت گرفتن یک گروه شبه نظامی برانگیخته است. هرچند ناظران بر این باورند که گروه های مخالف مسلح مانند سابق نیستند و تغییر کرده اند.

این رسانه آورده است: هنگامی که یک دهه پیش گروه های گوناگونی از شورشیان، دمشق پایتخت سوریه را تهدید می کردند، کشورهای مختلف از آمریکا تا خاورمیانه همه نگران فروپاشی حکومت سوریه و ظهور وضعیتی به مراتب بدتر از آن بودند.

در آن زمان تحلیلگران این سوال را مطرح می کردند که چنانچه اسد سقوط کند و گروه هایی که از سوی واشنگتن تروریست نامیده می شوند، جایگزین گردند، وضعیت این کشور «فاجعه بار» می شود.

اما اکنون که پیشروی های گسترده گروه تحریر الشام سبب سقوط دمشق شده، بار دیگر این سوال مطرح شده است که سیطره این گروه تا چه اندازه می تواند شرایط را در سوریه به نفع گروه های تندرو و رادیکال تغییر دهد.

واشنگتن پست استدلال می کند: با توجه به اینکه سرمنشا این گروه و پیوندهای تاریخی آن با داعش و القاعده، همه کشورها، از خاورمیانه گرفته تا آمریکا، در حال آماده سازی برای این احتمال هستند که حکومت دمشق ممکن است تحت سیطره یک جناح شبه نظامی قرار گیرد که واشنگتن آن را رسما تروریستی اعلام کرده است.

یکی از مقامات خاورمیانه که خواست نامش فاش نشود، با اشاره به همین تحولات گفت: «تحریر الشام ممکن است تغییر کرده باشد، اما ایدئولوژی اساسی آنها همان است که بود.»

به باور نویسنده این مطلب، اینکه سخنان سران تحریر الشام تنها لفاظی است یا خیر هنوز مشخص نیست. همچنین این امکان وجود دارد که سایر گروه های مسلح از فروپاشی قدرت در سوریه برای به دست آوردن قلمرو جدید سوء استفاده کنند.

براساس این مطلب، یکی از ذینفعان احتمالی بحران کنونی، داعش است که همچنان در برخی روستاها و شهرهای بیابان های مرکزی و شرقی سوریه همچنان مترصد فرصت است. موضوعی که بی تردید می تواند پیامدهای امنیتی بسیاری برای همسایگان سوریه و همچنین صدها نیروی آمریکایی مستقر در پایگاه های نظامی در جنوب و شمال شرق سوریه داشته باشد. هرچند عواقب این امر بر مردم عادی سوریه، از جمله 14 میلیون نفری (بیش از دو سوم از جمعیت این کشور) که در داخل آواره و یا به خارج از کشور پناهنده شده اند و نزدیک به 13 میلیون نفر دیگر خسته از جنگ داخلی عمیق تر خواهد بود.

شرایط در سوریه چگونه رو به وخامت گذاشت؟

واشنگتن پست در ادامه به دلایل چگونگی تشدید وضعیت در این کشور عربی پرداخته و یادآور شده است: در بحبوحه جنگ میان اسرائیل و حزب الله پس از حمله 7 اکتبر 2023 (15 مهر 1402) حماس، چشم انداز حکومت اسد بدون توجه به شرایط بین المللی رو به وخامت رفت. بدین ترتیب که اسرائیل با از بین بردن رهبری حزب الله و نابودی قابلیت های نظامی آن، زیرساخت های امنیتی اسد را تضعیف کرد. در همین حال، دیگر کشورهای حاضر در سوریه از جمله ایران و روسیه به دلیل دست و پنجه نرم کردن با چالش های دیگر، وضعیت سوریه را جدی نگرفتند.

کارشناسان سوری نیز در حال حاضر اذعان دارند که قدرت دیوار امنیتی حکومت اسد را بیش از اندازه برآورد کرده و علائم هشدار دهنده را جدی نگرفته بودند.

نوع جدیدی از نظامی گری؟

این رسانه، در ادامه به تاریخچه گروه تحریر الشام پرداخته است که تا سال 2015، با عنوان «جبهه النصره» شناخته می شد و پس از آن هرگونه ارتباط با داعش به عنوان سازمان مادر را رد کرد. در سال 2016، ابومحمد الجولانی رهبر تحریر الشام جدایی خود را از القاعده و سایر گروه های افراطی نیز آشکارا اعلام کرد.

تحلیلگران می گویند که جولانی از آن زمان به دنبال ایجاد تصویری میانه روتر و شکیبا از خود است. وی به تازگی در مصاحبه با رسانه های غربی از جمله شبکه تلویزیونی «سی ان ان» و روزنامه «نیویورک تایمز» در مورد اقلیت های قومی و مذهبی سوریه صحبت کرد و گفت: «هیچکس حق ندارد گروه دیگری را از بین ببرد. این گروه ها صدها سال است که در این منطقه با هم زندگی می کنند و هیچکس حق حذف آنها را ندارد».

وی حتی پیشنهاد انحلال سازمان خود و ایجاد دولتی جدید به نمایندگی از تمامی بخش های سوریه را ارائه کرده است.

از سوی دیگر، معز مصطفی مدیر اجرایی گروه ویژه اضطراری سوریه مستقر در واشنگتن در واکنش به تحولات کشورش و امکان تغییرات اساسی در گروه تحریر الشام گفت: «شهروندان حلب تا حد زیادی از جنگجویان این گروه استقبال کرده اند. یکی از رهبران برجسته جامعه ارتدوکس مسیحی این شهر نیز اعلام کرده است که محله های مسیحی بی هیچ مانعی، تزئینات کریسمس را انجام می دهند».

وی که این اظهارات را در سخنرانی برای «موسسه واشنگتن» ارائه می کرد، با انتقاد از درخواست های دولت بایدن و سایر کشورهای غربی برای کاهش فوری درگیری ها، افزود: «تنش زدایی از چه چیزی؟ آزادسازی شهرها از دست رژیم اسد؟»

با این وجود گروهی از تحلیلگران مستقر در آمریکا و خاورمیانه معتقدند که ادعاهای جولانی مبنی بر انجام اصلاحات هنوز آنها را متقاعد نکرده است. این گروه از ناظران با تشبیه تحریر الشام به طالبان در افغانستان که در سال 2021 کنترل این کشور را بدست گرفتند، نیز یادآور شده اند که سران طالبان در روزهای نخست وعده سبک حکومتی مسالمت آمیز و مبتنی بر سازش را داده بودند.

واشنگتن پست در پایان تاکید کرده است که ماهیت و نیت تحریرالشام همچنان روشن نیست و ممکن است تا هفته ها و ماه ها نامعلوم باشد و شاید زمانی عیان شود که دیگر حکومت جولانی و پیروانش عمیقا در سوریه ریشه دوانیده است.