سه سناریو پیش روی ایران در «سوریه پسا اسد»

به گزارش مشرق ، سرعت تحولات در سوریه با سقوط بشار اسد بسیاری بازیگران منطقه ای و بین المللی را در شرایط سخت تغییر مسیر و ارائه تعریف جدیدی از فرصت ها و چالش های حضور در این پرونده قرار داده است. جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به نقش پررنگی که در قریب به 14 سال اخیر در این پرونده داشته از این قاعده مستثنی نیست.

فارن پالیسی در یادداشتی به قلم «الی گرانمایه» به بررسی راه های پیش روی ایران در دوره پس از بشار اسد در سوریه پرداخته که گزیده هایی از آن را در ادامه می خوانید. لازم به ذکر است، ترجمه و انتشار این متن به معنای تایید محتوای آن نیست و برای آشنایی با ذهن مخاطبان ایرانی با رویکردهای جاری در سطح بین المللی منتشر می شود.

گرانمایه در ابتدای این مطلب نوشته است: «پس از یک دهه تسلط در خاورمیانه، مقام های جمهوری اسلامی ایران با شرایطی روبرو شدند که محاسبه و ارزیابی جدید سیاست های آنها را می طلبد. ایران با سقوط خاندان اسد در سوریه، ایران تنها متحد دولتی خود در منطقه را از دست داده است. این موضوع زمانی رخ می دهد که بمباران های پاییزی اسرائیل ضربه هایی به حزب الله لبنان وارد کرده است. ایران اکنون به یک بازنگری راهبردی فوری نیاز دارد. سوریه و حزب الله مدت هاست پروژه معروف به «محور مقاومت» را تقویت کرده اند و اتحاد با اسد کلیدی برای ایجاد کریدور زمینی برای تأمین منابع مالی و نظامی حزب الله بود.»

تمرکز ایران بر بازسازی محور مقاومت

نویسنده با طرح این ادعا که مجموعه تحولات پس از هفتم اکتبر 2023 تغییرات ناخوشایندی در وضعیت محور مقاومت در منطقه ایجاد کرده می نویسد: «اما ایران هنوز یک قدرت منطقه ای است؛ قدرتی که هنوز گزینه هایی دارد. در اولین سخنرانی خود پس از مرگ سیاسی بشار اسد، رهبر عالی ایران، دیدگاه جالبی را مطرح کرد و گفت که «جبهه مقاومت قطعه ای از سخت افزار نیست که بتوان آن را شکست، جدا یا نابود کرد، بلکه این یک "دکترین" است که به واسطه فشارهای اخیر قوی تر خواهد شد. تهران ممکن است تصمیم بگیرد که پافشاری کند و بر بازسازی محور مقاومت با دیدگاه بلندمدت تمرکز کند. در این مسیر، ایران می تواند گروه های مسلح شیعه متحد در عراق و حوثی ها در یمن را همچنان در خط مقدم مبارزه علیه اسرائیل فعال نگاه دارد. این رویکرد ممکن است توسط اسرائیل برای ساختن پرونده ای قوی تر در حمایت از حملات مستقیم به داخل استفاده شود.»

ایران سرمایه گذاری بیشتری روی موشک و پهپاد خواهد کرد

نویسنده در ادامه به گزینه دیگری اشاره کرده و می نویسد: «شاید هم در ایران این نتیجه گیری حاصل شود که محور مقاومت دوران خود را پشت سر گذاشته و دیگر قادر به جلوگیری از حملات به داخل ایران نیست. رها کردن اسد ممکن است نشان دهنده پذیرش این واقعیت توسط ایران باشد. شورشیان سوری با سرعت برق آسا به دمشق رسیدند و هیچ ارتشی حاضر به مقابله نبود. در چنین شرایطی تهران راه حل نظامی برای نجات اسد نیافت. نجات دوباره رژیم او نیز برای تهران از نظر سیاسی پرهزینه بود؛ به ویژه با توجه به همسایه مهم آن عراق که دولت آن به شدت در برابر بسیج گروه های مسلح شیعه عراقی مقاومت می کرد.

اگر چنین نتیجه گیری در ساختار تصمیم گیرنده در تهران غالب باشد، قطعا سرمایه گذاری بیشتری در تسلیحات متعارف، به ویژه موشک ها و پهپادها، برای جلوگیری از حملات نظامی اسرائیل و ایالات متحده در دستور کار جمهوری اسلامی ایران قرار می گیرد. تلاش ایران در این مسیر توجیهاتی هم در تحولات یک سال اخیر دارد که یکی از آنها حملات مستقیم نظامی اسرائیل به داخل ایران بوده و دیگری هم اهداف اعلام شده اسرائیل برای بازسازی نظم منطقه ای. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر (رژیم) اسرائیل، درباره «تغییر توازن قوا» در منطقه از طریق کمپین های نظامی در غزه و لبنان صحبت کرده است. ارتش اسرائیل اشاره کرده که حملات هوایی گسترده در سوریه پس از سقوط اسد بیشتر سیستم های دفاع هوایی سوریه را نابود کرده است، به نظر می رسد یکی از اهداف اسرائیل از این اقدام را می توان هموار کردن مسیر برای حمله به ایران دانست. نتانیاهو همچنین تلاش زیادی می کند تا رئیس جمهور دونالد ترامپ را متقاعد کند که فرصت طلایی برای حملات پیش دستانه به برنامه هسته ای ایران وجود دارد.»

در ادامه مطلب آمده است، «اگر ایران تمرکز خود را بر توانمندی های نظامی داخلی بگذارد، جهان باید هم فرصت ها و هم خطرها را پیش بینی کند. به عنوان بخشی از راهبرد جدید بازدارندگی، ایران ممکن است به فکر گام پرهزینه ای برای تبدیل شدن از یک کشور در آستانه هسته ای به یک کشور با سلاح های هسته ای باشد. اگر ترامپ چراغ سبز برای حملات نظامی علیه برنامه هسته ای ایران بدهد یا کمپین فشار حداکثری ایالات متحده علیه ایران را بدون ارائه مسیر دیپلماتیک واقعی تشدید کند، آن گاه گروه هایی درون نظام ایران که خواهان مسلح سازی برنامه هسته ای هستند، موقعیت بیشتری خواهند یافت. این مسأله تهدید بزرگی برای امنیت جهانی خواهد بود و بی شک فصل جدیدی از درگیری ها را در خاورمیانه به راه خواهد انداخت. اما در این لحظه بحرانی منطقه ای، تهران ممکن است تصمیم دیگری هم برای کاهش تنش ها بگیرد، از جمله از طریق دیپلماسی با کشورهای عربی خلیج فارس و دولت (دونالد) ترامپ که به زودی کار خود را در کاخ سفید آغاز خواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران حتی پیش از تحولات اخیر سوریه شروع به آزمایش فرصت های دیپلماسی مستقیم با ترامپ کرده و روند کاهش تنش با ریاض را تسریع کرده بود.»

ایران آمادگی بیشتری برای روابط بهتر با عربستان نشان خواهد داد

نویسنده در ادامه با تاکید بر اینکه ایران بعید است در لبنان روابط خود را با حزب الله قطع کند ادعا می کند که در عراق وضعیت برای ایران متفاوت شده و بغداد توان و نفوذ بیشتری برای آنچه او مداخله تهران در امور این کشور می خواند در اختیار دارد.

نویسنده این مطلب تلاش دولت عراق برای کنترل گروه های شبه نظامی منتسب به ایران را یکی از شواهد این ادعای خود می داند و می نویسد: «تهران همچنین ممکن است آمادگی بیشتری برای پیشبرد مسیر آشتی طلبانه خود با عربستان سعودی نشان دهد. واضح است که ریاض نمی تواند اولویت های «عربستان اول» خود را کامل محقق سازد؛ آنهم تا زمانی که اسرائیل و ایران به سوی جنگی پیش می روند که تهدیدی برای فضای هوایی منطقه با موشک ها و جت های جنگنده است.»

در ادامه مطلب آمده: «روابط ریاض با ایران، اسرائیل و ایالات متحده می تواند برای جلوگیری از درگیری نظامی بیشتر، حیاتی باشد. این موقعیت دست سعودی ها را برای درخواست امتیاز از ایران برای کاهش تنش ها در دریای سرخ و محدود کردن حمایت نظامی از حوثی ها در یمن تقویت می کند. عربستان سعودی در موقعیتی قدرتمند قرار دارد که می تواند این دستاوردها را با تهران به دست آورد و همزمان از خواسته ترامپ برای گسترش توافق های ابراهیم و عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی استفاده کند تا جنگ غزه را پایان دهد و پیشرفت جدی در زمینه تشکیل دولت فلسطینی حاصل کند.»

الی گرانمایه در پایان این یادداشت به سیاست خارجی مدنظر مسعود پزشکیان برای تنش زدایی از رابطه با غرب و تلاش برای رفع تحریم اشاره کرده و می نویسد: «محمدجواد ظریف، معاون امور راهبردی رئیس جمهور نیز در سخنانی تحلیل کرده که دینامیک های جدید منطقه ای فرصتی جدید برای ایران فراهم کرده است تا تمرکز خود را به بزرگ ترین منبع قدرت خود، یعنی مردم، معطوف کند.»