نقش رسانه در سیاست های جمعیتی ایران؛ واقعیت ها و راهکارها

خبرگزاری مهر، گروه استان ها- دکتر حمید رضا عمادی: کاهش نرخ باروری در ایران، چالشی جدی برای آینده ی کشور است. در حالی که دولت سیاست های تشویقی برای افزایش جمعیت را دنبال می کند، لیکن هنوز نتوانسته است در حوزه اقتصاد برای اقشار کم در آمد که به نحوی از داشتن فرزند به دلایل گوناگون از جمله مسائل اقتصادی گریزان هستند فکری بیاندیشد هر چند در این زمینه حوزه های تربیت دینی می کوشند تا داشتن فرزند بیشتر را به انحا مختلف به خانواده ها توصیه نمایند اما مجموع حرکت های انجام شده توسط حاکمیت حتی پرداخت وام یا دادن برخی امتیازات هنوز نتوانسته است اقناع لازم را در خانواده ها ایجاد نماید. بررسی آمار جمعیت مجرد کشور آنهایی که به سن ازدواج رسیده اند و هنوز در این زمینه اقدامی انجام نداده اند خود گویای این مطلب است که برای رسیدن به نرخ باروری مناسب در کشور و جوان سازی جمعیت بایستی ابتدا اقداماتی در حوزه ازدواج آسان جوانان نمود سپس در مورد سیاست های افزایش جمعیتی به برنامه ریزی اقناعی با کمک رسانه ها پرداخت.

رسانه ها نقشی حیاتی در انعکاس واقع بینانه ی این سیاست ها و همراهی صادقانه با مردم دارند. رسانه در کنار انعکاس تصویری واقع بینانه از پیر شدن جمعیت کشور و کم شدن از نیروی مولد نباید تصویری آرمانی و دور از حقیقت ارائه دهد، بلکه باید با توجه به چالش های پیش روی جوانان – از جمله مسکن، اشتغال و تحصیل – تربیت و جامعه پذیر کردن فرزندان به ارائه راهکارهای عملی و قابل اجرا بپردازد.

چالش های اصلی و نقش رسانه:

رسانه ها باید به طور شفاف به مساله مسکن جوانان بپردازند و از ارائه آمارهای خوشبینانه و غیر واقعی خودداری کنند. راهکارهای عملی مانند تسهیلات مسکن با اقساط بلندمدت و حمایت از ساخت مسکن اجتماعی می تواند یا سایر مدل های عملیاتی که اجرایی هم باشد می تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

بیکاری جوانان یکی از موانع اصلی افزایش جمعیت است. طبیعی است که هر جوان ایرانی برای گذران زندگی خود به دنبال کار و حرفه ای است که ضمن رعایت شأن و جایگاه اجتماعی فرد بتواند از عهده حداقل ضروریات زندگی بر آید.رسانه ها باید به طور دقیق به بررسی وضعیت اشتغال جوانان پرداخته و با ارائه به بخش های مختلف حاکمیتی در این زمینه نقش پویایی داشته باشند.

دسترسی به آموزش باکیفیت و مقرون به صرفه برای جوانان، باید به عنوان یکی از عوامل مهم در افزایش جمعیت مورد توجه قرار گیرد. رسانه ها می توانند به بررسی وضعیت تحصیل از مقاطع تحصیلی اولیه تا آموزش عالی و راهکارهای بهبود آن بپردازند و در این مسیر چراغ راهی برای دولتمردان باشند و در تصمیم سازی آنها را یاری دهند.

رسانه ها باید با رویکردی واقع بینانه و بدون اغراق به بررسی چشم انداز آینده ی جوانان بپردازند و صرفاً به امروز و افزایش آمار نگاه نکنند بلکه به آینده فرزندان این مرز و بوم نیز توجه داشته باشند و به تصمیم گیران در این زمینه کمک نمایند.

راهکارهای عملی با حمایت رسانه:

رسانه ها باید با شفافیت و صداقت به بررسی چالش ها و فرصت های پیش روی جوانان بپردازند و از ارائه اطلاعات نادرست و اغراق آمیز خودداری کنند.

ایجاد فضایی برای گفتگوی آزاد و سازنده و اقناع کننده میان دولت، کارشناسان و مردم در مورد سیاست های جمعیتی، باید در اولویت باشد. رسانه ها می توانند نقش کلیدی در تسهیل این گفتگو ایفا کنند.

رسانه ها باید به جای تمرکز بر مسائل کلی و انتزاعی، شعاری، یا مقطعی راهکارهای عملی و قابل اجرا را برای رفع چالش های جوانان مطرح کنند.

رسانه ها می توانند نقش نظارتی خود را در اجرای سیاست های جمعیتی ایفا کرده و از شفافیت دولت در این زمینه مطمئن شوند.

برگزاری کمپین های آگاهی رسانی هدفمند با استفاده از زبان ساده و قابل فهم برای عموم مردم، می تواند به افزایش آگاهی در مورد سیاست های جمعیتی و اهمیت آن کمک کند.

فرهنگ و رسانه ها نقشی محوری در موفقیت سیاست های جمعیتی ایفا می کنند. ساخت سریال ها و فیلم ها و برنامه های آگاهی بخش و اقناع کننده در کنار تحلیل ها و گزارش هایی که در رسانه های الکترونیک، مکتوب یا در شبکه های اجتماعی به مردم ارائه می شود و ارائه تصویری واقع بینانه از وضعیت جوانان و ارائه راهکارهای عملی، می تواند به ایجاد اعتماد به نفس در جوانان در ازدواج و افزایش نرخ باروری کمک کنند. همکاری بین دولت و رسانه ها در این زمینه ضروری است دولت و رسانه در این زمینه بایستی به اقناع مخاطب فکر کنند یادمان باشد برای پیشبرد سیاست های جمعیتی به سیاست های بخشنامه ای نمی توان تکیه نمود بلکه بایستی به نحوی عمل نمود که مردم خود به ضرورت های این سیاست ها و دنبال کننده این سیاست گذاری باشند.

* مدرس و پژوهشگر حوزه رسانه