گسترده نبودن فضای قرآنی دانشگاه را در جامعه ریشه یابی کنیم + فیلم

هفته قرآن و دانشگاه از اواخر دهه هشتاد وارد تقویم دانشجویی شد تا شاید به کمک این مناسبت و البته جشنواره قرآن و عترت دانشجویان امکانات و مسیر برای توسعه فعالیت های قرآنی و گسترش فرهنگ قرآن در دانشگاه ها فراهم شود.

هفته قرآن و دانشگاه به مناسبت رحلت علامه طباطبایی نامگذاری شده و از 18 تا 24 آبان را شامل می شود. در این روز عمده فعالیت های قرآنی دانشگاه ها به موضوعاتی همچون آغاز دور جدید جشنواره قرآنی، برگزاری محافل انس با قرآن و کرسی های تلاوت اختصاص دارد.

ایکنا به همین مناسبت و در سال های گذشته میزگردهایی با حضور مسئولان فرهنگی و قرآنی بخش دانشگاهی و آموزش عالی کشور برگزار کرده و در آن به آسیب شناسی وضعیت قرآنی دانشگاه ها پرداخته است. امسال اما تصمیم گرفته تا وضعیت قرآنی دانشگاه ها را با حضور دانشجویان قرآنی مورد بررسی قرار دهد، دانشجویانی که در قید و بند مناسبات اداری و سازمانی نیستند و نشانی خلأها را از زاویه خودشان به دور از فضای تعارفات بیان می ‎کنند.

در این میزگرد سیدمحمدمهدی شیخ الاسلامی، دبیر کانون قرآن و عترت دانشگاه علوم قضایی و مرتضی ریاحی، دبیر کانون قرآن و عترت دانشگاه علوم پزشکی تهران به بیان دیدگاه های خود در مورد فضای قرآنی دانشگاه ها پرداخته اند.

شیخ الاسلامی قاری و حافظ کل قرآن و متولد بهمن ماه 1382 در شهر همدان است. او دانشجوی سال چهارم مقطع کارشناسی ارشد پیوسته در دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری است.

مرتضی ریاحی نیز متولد 1383 در تهران و حافظ کل قرآن کریم است. او دارای مدرک درجه دو تخصصی حفظ قرآن کریم و دانشجوی رشته علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران است، ریاحی همچنین دبیر کانون قرآن و عترت این دانشگاه نیز هست. مشروح گفت وگوی این دو چهره قرآنی در ادامه آمده است؛

ایکنا – ما در هفته قرآن و دانشگاه قرار داریم، تا به واسطه این هفته کمکی هر چند کوچک به قرآنی تر شدن فضای دانشگاه ها شود. پیش از اینکه به کارکردها و اثرگذاری های این مناسبت وارد شویم، ابتدا می خواهم بپرسم که فضای مطلوب دانشگاه برای یک فعال قرآنی چه فضایی است؟

سیدمحمدمهدی شیخ الاسلامی: دو بحث در زمینه قرآن در دانشگاه مطرح است، بحث اول از نظر عمل به مفاهیم قرآنی و بحث دیگر اینکه از نظر ظاهری قضیه را بررسی کنیم. از نظر ظاهری وضعیت دانشگاه اگر به گونه ای باشد که از هزار دانشجو 700 تا 800 نفر اهل این مسائل باشند، فضای آن دانشگاه مطلوب خواهد بود. اما نکته مهم تر این است که آیا آنچه روخوانی می شود، عمل می شود یا خیر؟

بخش زیادی از مشکلات نبود عمل به قرآن است، شاید فلان آیه را بخوانیم و حتی آن را فهم کنیم، اما این فهم از قرآن به مرحله عمل نرسیده است، یعنی در رفتار ما کمتر نشان داده می شود. این رفتار باید در عملکرد اساتید، دانشجویان و کارکنان و مسئولان دانشگاه دیده شود. فضای مطلوب این است که مهم اخلاق و فضیلتی که ناشی از خواندن قرآن و ناشی از عمل به قرآن است در دانشگاه دغدغه باشد.

هنوز در مرحله ظاهر مانده ایم. امسال من دبیر کانون قرآن و عترت دانشگاه هستم، سال قبل هم عضو شورای مرکزی کانون قرآن و عترت بودم، برای اجرای برنامه ها در سطح دانشگاه و حضور دانشجویان در این برنامه باید متوسل به انگیزه های مادی می شدیم، حتی برای جمع کردن خود دانشجویان قرآنی هم گاه باید متوسل به این انگیزه های مادی شویم، چون دانشجو اصولاً دانشگاه را محلی برای یادگیری تخصصی که برای آن وارد دانشگاه شده است، می داند و این موضوعات در اولویت های دیگر قرار داده است. این وضعیت مربوط به دانشگاهی است که دانشجویان در آن گزینش شده و عبور کرده از موضوعات عقیدتی هستند، در دانشگاه های دیگر معلوم نیست، وضعیت به چه صورت باشد. این مسئله ناشی از این است که در سبد نیاز دانشجویان مباحث قرآنی را قرار نداده ایم، البته حرکت های خوبی اما ناکافی صورت گرفته است.

ریشه این مسئله که چرا فضای دانشگاه قرآنی نیست؟ بسیار گسترده تر از بحث خود دانشگاه است، ریشه این موضوع به اهتمام عموم جامعه به قرآن، میزان توجه مسئولان به قرآن در عمل و نه در گفتار و مسائلی از این دست باز می گردد.

انتصابات فرهنگی را همیشه در آخرین مرحله انجام می دهیم، وقتی همه مناصب گرفته شد، آن وقت مناصب فرهنگی را می گذاریم برای کسانی که بدون میز و صندلی مانده اند، معمولاً هم افرادی با کمترین تخصص و دغدغه وارد این عرصه می شوند.

ایکنا–  برداشت من از صحبت های شما این است که نباید دانشگاه را به عنوانه یک بخش جدا شده از جامعه حساب کنیم و چون فضای جامعه قرآنی نیست پس نباید انتظار داشت فضای دانشگاه هم قرآنی باشد؟

شیخ الاسلامی: باید بیاییم در فضای عمومی تر بررسی کنیم که چرا جذابیت لازم برای مردم ایجاد نشده است؟ دانشگاه یک جامعه آماری از کل جامعه است، اگر در کشور 10 نقطه آماری داشته باشیم، دانشگاه یک بخش است، این جوامع آماری در کل نشان دهنده اقبال جامعه به یک مسئله خاص است و به قول معروف مشت نمونه خروار است. وقتی در یک دانشگاهی که دانشجویان آن به لحاظ عقیدتی گزینش شده هستند و همین دانشجویان نسبت به سایر دانشجویان اقبال بیشتری به برنامه ها و فعالیت های قرآنی در سطح دانشگاه ندارند، نشان می دهد که این مسئله ناشی از آن کل بهم پیوسته ای است که جامعه را هدایت می کند.

ایده مناسب برای جذابیت برنامه ها در ذهن مخاطب نداریم. مثال نسبتاً خوب این موضوع برنامه تلویزیونی «محفل» است، این برنامه با وجود ایراداتش که کم هم نیست در این زمینه نسبتاً موفق ظاهر شده است، باید یک سری ایده پرداز بیایند در این مسئله کار کنند تا جایگاه فعالیت های قرآنی را چند سطح ارتقا دهیم.

مشکل دیگر این که بودجه ها کافی نیست، امسال در دانشگاه ما برای برنامه سالانه، مبلغ 70 میلیون تومان اختصاص داده اند و معلوم نیست همه آن جذب شود، با این بودجه جز یک یا دو محفل چه کار دیگری می شود، انجام داد؟

برای برون رفت از این وضعیت باید تمامی کانون های قرآن و عترت دانشگاه های کشور را بهم متصل کنیم، این اتحادیه کانون ها به خصوص در شهر تهران و در دانشگاه های این شهر حتماً باید شکل گیرد، چرا که در دانشگاه های تهران بافت جمعیتی متنوع تری حضور دارد.

ایکنا –  جناب آقای ریاحی شما تا چه حد فضای فعلی دانشگاه ها را قرآنی می دانید و چقدر توانسته ایم در سطح دانشگاه فضای قرآنی را گسترش دهیم؟

مرتضی ریاحی: درباره قرآن اجحاف شده است و صرفاً به مباحث ظاهری و جزئی آن نگاه می شود. نهایت توجه به امر قرآن در سطح دانشگاه این است که یک محفل انس با قرآن برگزار یا در ابتدای مراسم آیاتی تلاوت شود. در صورتی که اگر به سنت پیامبر اکرم(ص) توجه کنید، ایشان فرماندهان خود را همیشه از بین حافظان قرآن انتخاب کرده اند. الان مشکل این است که بخش بسیار کوچکی از کارهای فرهنگی را به مباحث قرآنی اختصاص داده ایم و مشکل بزرگ تر اینکه کسانی متصدی این کار هستند که ممکن است خود در بطن کارهای قرآنی قرار نداشته باشند.

اگر شرایطی ایجاد شود که شخص قرآنی در دانشگاه کرامت و مقبولیتی داشته باشد، این می تواند برای دانشجویان جذاب تر باشد، این اقتدار به نوعی باشد که اگر تشکل قرآنی بخواهد برنامه ای را اجرا کند همه پای کار بیایند.

ایکنا – برای اینکه از این سطحی نگری به امر قرآن در دانشگاهی که محلی برای عمیق تر شدن به موضوعات مختلف است، فاصله بگیریم، چه باید کرد؟

ریاحی: باید از قرآنیان بیشتر در بخش های مختلف استفاده شود و دیدگاه ها و ایده های آنها مورد استفاده قرار گیرد. از سوی دیگر قرآنیان باید قرآن را در رفتار و عمل و کردار خود پیاده کنند. این موضوعات می تواند باعث انگیزه دیگران برای حضور در این عرصه شود.

ایکنا – خود دانشجویان قرآنی تا چه میزان خود را در محیط دانشگاه پیدا کرده اند و تا چه میزان خود را مرجع می دانند؟ یعنی این اعتماد به نفس در دانشجویان قرآنی ایجاد شده تا خود را محل مراجعه بقیه دانشجویان در همه عرصه ها بدانند؟ فکر می کنید این امر چقدر تأثیرگذار است؟

شیخ الاسلامی: فعالان قرآنی مورد مراجعه قرار نمی گیرند، چه برسد به دیگر حوزه ها؛ احساس می کنم در محیط دانشگاه توجه چندانی به این افراد نمی شود تا این افراد بخواهند خود را نشان دهند. از طرف دیگر وقتی متوجه می شوند شما در حیطه قرآن تخصص دارید تخصص های دیگر شما را نادیده می گیرند، در صورتی که یک قاری یا حافظ قرآن قبل از اینکه قاری یا حافظ باشد در دانشگاه یک تخصص دیگر هم پیدا کرده و اتفاقاً آن تخصص را با نگاه قرآن می تواند به شکل بهتری پیاده کند، تا می فهمند یک فرد قرآنی است، تنها یک بعد قرآنی بودن او را مورد توجه قرار می دهند.

این متأثر از بحث ظاهرگرایی در زمینه اعمال اداری است، وقتی در مورد مسئولان صحبت می کنیم چیزی که برای آنها مهم است، کیفیت برگزاری مراسم نیست، بلکه آمار و ارقام برایشان مهم تر از کیفیت اجراست. نکته ای که وجود دارد این است که مسئولان قرآنی ما آگاهی کافی در زمینه قرآن ندارند، یعنی آن اهتمامی که باید داشته باشند در اینها یافت نمی شود.

شیخ الاسلامی: آنچه برای مدیران مهم است آمار است، آنها به این آمار به مثابه سکویی برای ارتقاء نگاه می کنند و این ناشی از همان ناآگاهی است که اشاره کردم.

نکته دیگر این است که انگیزه کافی برای سایرین ایجاد نکرده ایم، بالاخره در دنیای مادی انگیزه های مادی هم جای خود را دارد، انگیزه های مادی راه ورود به این عرصه است و انگیزه های معنوی بعد از ورود جذابیت پیدا می کند و به چشم می آید، آن زمان است که فرد جذب این محیط می شود. من روایتی هم شنیده ام که پیامبراکرم(ص)  نیز از انگیزه های مادی برای جذب افراد استفاده می کردند و حتی توصیه به این کار هم داشتند.

الان جوایز مادی جشنواره های دانشجویی بسیار ناچیز است، تا همین یکی دو سال قبل هم مسابقات سراسری قرآن که بالاترین سطح مسابقات است جایزه نقدی چندانی نمی دادند، از سال گذشته مقداری سطح جوایز را افزایش دادند که باز هم در مقایسه با مسابقات دیگر کشورها بسیار ناچیز است و نمی شود کار خاصی با آن انجام داد و میزان جوایز تناسبی به زحمت و تلاش کسانی که به این سطح رسیده اند، نیست. افرادی زیادی هستند که صدای خوبی دارند و می توانند در عرصه قرآنی حرفی برای گفتن داشته باشند اما چون انگیزه های مادی در این عرصه کم است کمتر وارد این مسیر می شوند.

یکی از دوستان که به مسابقات عربستان رفته بود، باعث شد بسیاری هم به دنبال قاری شدن بروند و بسیاری از خانواده ها به این فکر افتادند که فرزندان خود را وارد این عرصه کنند چون می دیدند که دنیا و هم آخرت در آن است. باید این انگیزه ها را ایجاد کنیم، بودجه هم کم نیست اما حیف و میل می شود به جای این حیف و میل ها، به میزان جوایز سر و سامانی داده شود، چه جایی بهتر از هزینه کردن بودجه برای قرآنی شدن جامعه می تواند وجود داشته باشد، حداقل ترین نتیجه ای که قرآنی شدن به دنبال دارد این است که در آینده مشکلات و ناهنجاری های اجتماعی بسیار کم می شود.

ایکنا – جناب ریاحی الان اینگونه به نظر می رسد که کل فضای قرآنی دانشگاه بر دوش جشنواره قرآنی گذاشته شده است، 38 سال است این جشنواره به شکل اولیه خود برگزار می شود و هنوز هم مهم ترین رشته ها حفظ و قرائت قرآن هستند، البته هر سال رشته هایی اضافه شده و سعی شده رشته های عمومیت بیشتری پیدا کند و از حالت تخصصی خارج شود اما باز هم بیشترین توجه به همان حفظ و قرائت است، سوال من این است که آیا جشنواره می تواند بار قرآنی شدن دانشگاه را به دوش بکشد یا باید فکرهای دیگری کرد؟

ریاحی: از این جهت که جشنواره سالیانه برای یک سری اقشار دانشجو می تواند فرصت خوبی برا محک زدن و رشد دانشجویان قرآنی باشد شکی نیست، اما به دلیل رویکردهای جشنواره یک عده از قرآنیان هم در این مسابقات شرکت نمی کنند...

ایکنا – یعنی نه تنها دانشجویان کمتر فعال در عرصه قرآن بلکه همه دانشجویان قرآنی را هم جذب نمی کند؟

ریاحی: بله؛ چون مسابقات خلی اختصاصی و تخصصی شده و هر سال عده معدودی تجلیل می شوند و عده زیادتری از دور مسابقات حذف شده و سرخورده می شوند، البته عده ای هم هستند که دنبال مسابقات نیستند، این افراد با اینکه به ساحت قرآن ارادت و علاقه دارند اما دوست ندارند در مسابقات شرکت کنند.

من اعتقاد دارم در هر دانشکده یا دانشگاه باید نهادی باشد که کار قرآنی انجام دهد و بسته به نیاز دانشجویان نسبت به اجرای برنامه برای دانشجویان برنامه ریزی کند، قرآن هم ابعاد بسیار گسترده ای دارد، عده ای هستند که فقط دوست دارند قرآن را بشنوند چون صرفاً با شنیدن آیاتی الهی به آرامش می رسند. حضرت علی(ع) می فرمایند «إِنَّ هَذهِ الْقُلُوبَ تَمَلُّ کَمَا تَمَلُّ الْأَبْدَانُ، فَابْتَغُوا لَهَا طَرَائِفَ الْحِکَمِ» یعنی هر زمان افسرده و ملول شدید یا احساس غمگینی داشتید دنبال کلماتی باشید که برای شما طراوت انگیز باشد، نمونه بارز این طراوت انگیزی قرآن است. لذا عده ای دنبال همین هستند، عده دیگری هم دوست دارند در مباحث تخصصی قرائت و حفظ وارد شوند و عده ای هم دوست دارند فقط در این فضا حضور داشته باشند. عده دیگری هم هستند که این نیاز در آنها وجود دارد اما تا کنون این را احساس نکرده اند و برنامه ریزی های ما هست که این احساس را در آنها زنده می کند.

ایکنا – جشنواره قرآن و عترت در این 38 سال توانسته است کمکی به قرآنی شدن دانشجویان داشته باشد؟ یعنی جشنواره توانسته است کارکرد این نهادی که شما می گوئید را داشته باشد؟

ریاحی: قطعاً تأثیرگذار بوده است، به هر حال یک سری موارد انگیزشی و امتیازات در این جشنواره نهفته است که دانشجویان را برای حضور در آن ترغیب می کند.

شیخ الاسلامی: آقای ریاحی نکته خوبی را مورد اشاره قرار داد یکی از چیزهایی که کمبود آن احساس می شود این است که احساس نیاز در دانشجو ایجاد نشده است، دانشجو احساس نمی کند نیاز دارد از این طریق در جمع قرار بگیرد و در فضای قرآنی به رفع نیازهای خود بپردازد. نهایت چیزی که دانشجوی امروز در خود احساس نیاز می کند، همین توسل ‎های در مواقع سختی است، اگر بتوانیم همین موضوع را در ذهن دانشجو تحکیم کنیم، می توانیم به گسترده تر شدن فضای قرآنی کمک کنیم چون همین توسل می تواند دروازه ورود عمیق تر بحث قرآن باشد. باید چیزی را شبیه به این با ابعاد گسترده تری در ذهن مردم نهادینه کنیم.

اینکه این مسئله را چطور اجرا کنیم می تواند از مسیرهای بسیار متنوع باشد، یکی اینکه یک سری موارد تشویقی برای دانشجویان در نظر بگیریم، مثلا بگوئیم در یک سری دروس نمره تشویقی برای افرادی که وارد این عرصه شوند و در فعالیت های قرآنی حضور داشته باشند، در نظر گرفته می شود. این یک نوع تشویق است که هیچ زیان و آسیبی برای دیگران به دنبال ندارد.

ایکنا – این گفتگو به مناسبت هفته قرآن و دانشگاه ترتیب داده شده است، مناسبتی که به نظر می رسد یکی از اهداف و اصلاً فلسفه وجودی آن این بوده که به واسطه چنین مناسبتی فضای دانشگاه رنگ و بوی قرآنی پیدا کند، در واقع هفته قرآن و عترت و جشنواره قرآن و عترت دو بستر و دو فضای اصلی برای قرآنی شدن دانشگاه هستند، چقدر از کارکردهای این هفته در کنار جشنواره قرآن و عترت در دانشگاه پیاده شده است؟ 

ریاحی: به نظرم درصد زیادی از دانشجویان اصلاً از وجود چنین هفته ای در تقویم دانشگاهی کشور بی اطلاع هستند ...

ایکنا – فکر می کنید علت آن چیست، کم کاری کانون ها سهمی در این ناشناخته بودن دارد؟ 

ریاحی: شاید به این علت که کار بزرگی در این هفته طی سالیان گذشته صورت نگرفته، لذا وجود آن در اذهان ثبت نشده است، شاید هم اطلاع رسانی ضعیفی در این زمینه وجود داشته است، وقتی اطلاع رسانی قوی در مورد این هفته انجام نشود آگاهی صورت نمی گیرد.

به نظر من این هفته می تواند باعث ارتقا کارهای قرآنی و یا حداقل شروعی برای کارهای قرآنی در دانشگاه ها باشد، اما این نباشد که بگوئیم به مناسبت این هفته یک کار کوچکی انجام دهیم و بقیه ایام سال را کنار بگذاریم. کار قرآنی زمانبر است و برای جا انداختن یک فرهنگ باید خیلی تلاش کرد. باید مدت طولانی روی آن برنامه ریزی کرد با یک هفته درست نمی شود اما می تواند شروع خوبی باشد.

ایکنا – همین امسال در فضای دانشگاه علوم پزشکی تهران که شما مسئولیت کانون قرآن و عترت آن را بر عهده دارید تدارک خاصی برای اجرای برنامه های قرآنی دیده شده است؟

ریاحی: این هفته از 18 تا 24 آبان ماه است و طی روزهای گذشته کارهایی را پیگیری کرده ایم و در نظر داریم یک برنامه مشترک با کانون قرآن و عترت دانشگاه تهران اجرا کنیم، برای بزرگداشت این هفته برنامه ریزی شده و انشاالله موثر واقع شود.

ایکنا – جناب شیخ الاسلامی نظر شما در مورد این هفته چیست؟ آیا این هفته آنگونه که باید و شاید جدی گرفته شده است؟ 

شیخ الاسلامی: شاید تعجب کنید اما من به عنوان دبیر کانون قرآن و عترت دانشگاه علوم قضایی تا چند روز قبل از وجود چنین هفته ای اطلاع نداشتم، در واقع جلسه ای که با یکی از دوستان برای برنامه ریزی جهت اجرای برنامه های قرآنی داشتیم باعث شد تا از وجود چنین هفته ای مطلع شوم، این در حالی است که سال گذشته نیز در شورای مرکزی کانون حضور داشتم و امسال نیز دبیر کانون هستم، شما در نظر بگیرید اطلاعات بقیه دانشجویان به چه صورت است.

به محض اطلاع از این مناسبت یک سری برنامه ها طراحی کردیم که در دانشگاه هم تصویب شد، برنامه هایی از قبیل محفل قرآن و عترت، مسابقه قرآن و برنامه های تفسیری و ...، یک سری طرح های تشویقی برای فعالیت در کانون هم تعریف کرده ایم که انشالله در دست اجراست. چیزی که باید مدنظر قرار بگیرد این است که این مناسبت در تقویم ثبت شود، این نشان می دهد که آن اهتمامی که در حد اینکه این را در تقویم بیاوریم وجود ندارد.

ایکنا – فارغ از اینکه این مناسبت در تقویم بیاید یا نیاید، اگر بخش دانشگاهی در سال های گذشته یک برنامه ملی بزرگ تدارک می دید یا نمایشگاهی از دستاوردهای قرآنی دانشجویان به صورت ملی برگزار می کرد بدون شک بخش زیادی از دانشجویان از این هفته اطلاع پیدا می کردند، هرچند اطلاع صرف کاری را پیش نمی برد اما باز بهتر از این است که این هفته باشد و کسی از آن اطلاع نداشته باشد. فکر می کنید دلیل اینکه فعالیت هایی در سطح ملی در این هفته اجرا نمی شود چیست، آیا مطالبه ای از سوی دانشجویان وجود ندارد؟ آیا مسئولان بالادست فرهنگی در بخش دانشگاهی اهتمامی به این امر ندارند یا نکته ای دیگری را عامل این امر می دانید؟

شیخ الاسلامی: احساس می کنم چون نظارتی از سوی نهادهای بالادستی وجود ندارد یا اگر هم هست زیاد به این نظارت بها داده نمی شود، عامل این بی توجهی شده باشد. از سوی دیگر مطالبه ای هم صورت نمی گیرد، نه از سوی دانشجویان و نه از سوی مسئولان بالادستی، هر سال مقام معظم رهبری در دیدار با قرآنیان نقشه راه فعالیت های قرآنی را اعلام می کنند اما هیچ حرکتی صورت نمی گیرد. تنها نهادی که منویات حضرت آقا را پیگیری می کند شورای عالی قرآن است و اگر این مجموعه هم کاری نکند که دیگر باید فاتحه همه چیز را خواند.

ایکنا – با اینکه هر دو بزرگوار در صحبت های خود اشاره کردید که اگر دانشگاه قرآنی نیست به این دلیل است که فضای کلی جامعه قرآنی نیست و چون دانشگاه در امتداد جامعه است پس طبیعی است که فضای دانشگاه هم قرآنی نباشد، اما نمی شود خودمان را پشت این گزاره پنهان کنیم و از بحث قرآنی شدن دانشگاه ها عبور کنیم، فکر می کنید مناسبت سازیی هایی همچون هفته قرآن و دانشگاه یا برگزاری جشنواره چرا نتوانسته به این تغییر فضا کمک کند و در ادامه باید چه کرد که این فضا تغییر کند؟

ریاحی: کارهایی صورت گرفته و در زمان خود توانسته موثر باشد، علاوه بر آن باید یک سری کارها اضافه کرد و یک سری اصلاحات انجام داد، لذا اینکه بگوئیم تغیر مسیر دهیم شاید درست نباشد. اینکه گفته می شود دانشگاه در امتداد جامعه است و دانشگاه نمونه ای آماری از جامعه است شکی نیست اما باید به این نیز نگاه کنیم که دانشجو با هر قشر دیگری متفاوت است، لذا باید تفاوتی بین قشر دانشجو و دیگر اقشار جامعه قائل شویم و در برنامه های فرهنگی این تفاوت را در نظر بگیریم.

دانشجویان پیشران های جامعه هستند و می توانند سرنوشت جامعه را تعیین کنند، لذا اگر یک دانشجو را قرآنی کنید و در مسیر قرآن قرار دهید، اثرگذاری به مراتب بیشتری نسبت به بقیه خواهد داشت، بنابراین اگر شما برای دانشجو یک واحد هزینه کنید خیلی بیشتر از یک واحدی که در جامعه هزینه کرده اید، بازدهی خواهد داشت.

با تمام این حرفه هایی که زده شد اما من اعتقاد دارم تعداد علاقه مندان به برنامه های قرآنی از آن چیزی که فکر می کنید خیلی بیشتر است، ما زمانی قصد اجرای برنامه قرآنی داشتیم و فکر می کردیم نهایتاً حدود 20 حافظ قرآن و یک تعدادی قاری حضور یابند، اما وقتی وارد ماجرا شدیم و مراسم قرآنی جذابی اجرا کردیم، عده زیادی آمدند و نشستند.

ایکنا – یعنی می گویید اگر برنامه قرآنی جذابی باشد دانشجویان علاقه مند هستند و حضور پیدا می کنند، پس اگر دانشجویان در عرصه قرآنی و در برنامه های قرآنی حضور ندارند به دلیل جذابیت نداشتن برنامه ها هست؟ 

ریاحی: همانطور که آقای شیخ الاسلامی گفت باید یک سری امتیاز برای افراد قرآنی در دانشگاه در نظر بگیریم. یکی از دوستان حافظ کل قرآن است، این دوست ما قصد داشت در مسابقات قرآن شرکت کند، به واسطه حضور در این مسابقات نتوانست در یکی از جلسات کلاس در معارف حضور یابد، استاد با او برخورد کرده بود که چرا غیبت کرده و قصد کم کردن نمره از او را داشت. چنین دانشجویی در برنامه های قرآنی دیگر با ترس و لرز شرکت خواهد کرد.

نکته دیگر اینکه بسیاری از افراد قرآنی ناشناخته هستند و اساتید می توانند به شناخته شدن این افراد کمک کنند، اگر در کلاس ها این افراد مورد توجه قرار بگیرند می تواند کمک کننده باشد. یکی از دروس تخصصی ما درس آناتومی است، در کیی از کلاس ها استاد از دانشجویان خواسته بود اگر کسی می تواند چند آیه قرآن تلاوت کند، در همان کلاس یکی از دوستان حافظ کل قرآن بود اما هیچ کس نمی دانست که او حافظ قرآن است، بعد از نیکه قرآن را زیبایی تمام تلاوت می کند و بین همه شناخته می شود، افراد دیگری هم که علاقه مند به این عرصه بوده اند وارد ماجرا شده و یک گروهی را تشکیل می دهند.

در ماه رمضان خیلی از افراد روزه هستند اما نمی دانیم، در مقابل کسی که روزه خواری می کند در دید است و همه می دانند این فرد روزه نگرفته است، لذا من اعتقاد دارم کارهای قرآنی و قرآنی بودن خودمان را باید به هر نوعی که شده است بروز دهیم.

ایکنا–  به نرم به همان نکته ابتدایی این مصاحبه و اینکه گفته شد باید کاری کنیم که فعالیت های قرآنی در دانشگاه دیده شود، رسیدیم، نقش و سهم کانون قرآن و عترت در این دیده شدن به چه صورت است؟ 

شیخ الاسلامی: واقعیت این است که کانون قدرت زیادی در سطح دانشگاه ندارد ...

ایکنا – یعنی یک تشکیلات کم اثر و فرمایشی است؟

شیخ الاسلامی: در دانشگاه ما اینگونه است ...، الان ما در دانشگاه یک مکان خاص و حتی یک میز مشترک برای برگزاری جلسه و ... نداریم.

الان خود وزارت علوم هم این کانون ها را جدی نمی گیرد و نمی گوید جلسه ای با حضور دبیران کانون ها و وزیر علوم یا حتی معاون فرهنگی وزیر برگزار کنیم تا خواسته و مطالبات مطرح شود.

ریاحی: آقای شیخ الاسلامی با خیلی از دبیران کانون ها در ارتباط بوده و فضا را می شناسد، شاید در یکی از دانشگاه ها کانون اثرگذار و قوی باشد، اما از لحاظ جایگاه و سیستم ساختاری قوی نیست و اینکه کانون قرآن و عترت جایگاه و قدرت ندارد به نظرم یک چیز ثابت شده است. در واقع کانون قرآن و عترت تعریف شده است که صرفاً باشد.

شیخ الاسلامی: ما در بحث انجمن ها، یک اتحادیه انجمن هایِ علمیِ حقوق داریم که نهاد رسمی ثبت شده است و همه انجمن های علمی حقوق ذیل آن اتحادیه هستند که یک بودجه و برنامه مستقل دارد. احساس می کنم کانون های قرآن و عترت دانشگاه های سراسر کشور هم باید از طریق چنین اتحادیه ای به هم متصل شوند، این موضوع در بحث افزایش قدرت کانون خیلی موثر خواهد بود.

یعنی یک اتحادیه ای داشته باشیم که جلسات سالانه داشته باشد و حتی بودجه کشوری هم داشته باشد. اختصاص بودجه باید مرکزی باشد نکته دیگر اینکه در بحث فضای مجازی و تولید محتوا است که این اتحادیه می تواند فعالیت اثرگذار داشته باشد و برنامه های متنوع و حرفه ای انتشار دهد. دانشگاه ها به تنهایی نمی توانند کاری کنند اما اگر اتحادیه تشکیل شود شاید بشود کاری از پیش برد.

ریاحی: دو عامل هستند که می تواند کارهای قرآنی را رشد دهد یکی جایگاه ساختاری و تشکیلات قرآنی است، اگر تشکل و افراد قرآنی در دانشگاه در حدی جایگاه داشته باشند که بتوانند بودجه تأمین کنند و برنامه های خود را به ثبت برسانند فعالیت ها به خوبی اجرایی خواهد شد.

موضوع دیگر بحث رسانه است، اگر رسانه قوی وجود داشته باشد خیلی کارها انجام خواهد شد، ما کارهای زیادی انجام می دهیم اما دیده نمی شود، اگر اینها دیده شود و خیلی از نواهای قرآنی که بسیار هم زیبا و جذاب است به گوش دانشجویانی که در عمر خود قرائت گوش نداده اند برسد بسیار اثرگذار خواهد بود. دانشجویانی هستند که در تمام عمر نوای قرآن به گوششان نرسیده و همین افراد برای رسیدن به آرامش به دامان موسیقی پناه برده اند اگر نوای نورانی قرآن در یک موقعیتی به گوش دانشجو بخورد و در آن فضا قرار بگیرد حداقل این است که علاقه مند به این عرصه خواهد شد و این وظیفه رسانه است.

نکته دیگر این است که مسئولان دانشگاه فکر می کنند دانشجویانی که کار قرآنی انجام می دهند، برای این کار می کنند که دور هم باشند، در صورتی که کار دانشجویی امتیازاتی دارد که کار کارکنان رسمی ندارد، دانشجویان نسبت به کارکنان پیگیرتر هستند و شوق بیشتری دارند، دانشجو زمان اداری و غیراداری ندارد گاهی تا نیمه شب برای برنامه ریزی دور هم هستند.

شیخ الاسلامی: یک بخشی که ما با آن مشکل داریم تصور نادرست از افرادی که در جامعه قرآنی نفس می کشند است، مردم عادی فکر می کنند جامعه قرآنی با آنها فاصله دارند، فکر می کنند اینها افراد خشکی هستند که زندگی نمی کنند و از زندگی لذت نمی برند و دائم در حال سیر در فضای دیگر هستند، مسلماً این اشتباه ترین تصوری است که مردم می توانند از جامعه قرآنی داشته باشند. شاید در نگاه اول بی ارتباط باشد اما یکی از دلایل شکل گیری این تصور اساتید دروس عمومی دانشگاه ها هستند که سخت گیری های غیرضروری دارند که گاهی اساتید دروس تخصصی آن سخت گیری ها را ندارند. با توجه به اینکه اکثر اساتید دروس عمومی از قشر مذهبی هستند این تصور شکل گرفته که همه افراد مذهبی اینگونه هستند.

نکته دیگر اینکه باید مردم را بیشتر با زندگی فعالان قرآنی آشنا کنیم و این کار رسانه است که باید ورود بیشتری به این موضوع داشته باشد. الان یک رئالیتی شو در شبکه نمایش خانگی در حال پخش است که چند سلبریتی برای ساعاتی در کنار هم زندگی کرده و مردم را سرگرم می کنند، این اتفاق می تواند برای فعالان قرآنی با ملاحظات ویژه این بخش تولید کرد. اینها می تواند وسیله ای برای جذب به قرآن باشد.

ریاحی: وقتی تعریف از بالا صورت بگیرد می تواند مردم را به سمت خود بکشد، خیلی از نهادها می توانند مسیری را برای تغییر نگاه مردم به حوزه قرآن مشخص کنند. به عنوان مثال در سال های اخیر گرایش به برخی رشته های دانشگاهی در بین مردم بیشتر شده و همه دنبال رسیدن به آن رشته ها هستند در صورتی که ممکن است سال های بعد این مسیر تغییر کند، این گرایش به دلیل کنترل از بالا بوده است، وگرنه یک دانش آموز از کجا می داند رشته پزشکی چیست فقط بخش زیادی از این شوق برای رسیدن به این رشته را نسل قبل و بالادستی ها مشخص کرده اند، اگر بتوانیم همین شوق و ذوق و همین سطح از مقبولیت را برای قرآنیان در نظر بگیریم، همین اتفاق برای قرآنیان هم خواهد افتاد.

ایکنا – با تمام این حرف هایی که زده شد به عنوان آخرین سوال آینده فعالیت های قرآنی دانشگاهی را چطور ارزیابی می کنید؟

شیخ الاسلامی: اگر اینگونه پیش برویم وضعیت بدتر هم خواهد شد، اما اگر دیدگاه ما نسبت به این مسئله اصلاح شود و زوایه دید تغییر کند و عملکردها نسبت به این قضیه تغییر کند، قطعاً وضعیت بهتر خواهد شد، البته این فرایند بهتر شدن زمانبر و مرحله به مرحله است.

واقعیت این است که برای رسیدن به همین جایگاه فعلی هم خیلی زحمت کشیده شده است، خون دل های زیادی خورده شده و تلاش های شبانه روزی صورت گرفته است تا این حداقل ها هم باشد اما برای رسیدن به بالاتر باید خیلی دیدگاه ها اصلاح شود.

ریاحی: من پیش بینی نمی کنم و فقط به این سخن حضرت امیر(ع)  اشاره می کنم که می فرماید: حضرت امیر می فرماید «قد کان له أهل قبلک، و هو صائر إلی أهل بعدک» عده ای بودند قبل از ما کارهایی کردند که به دست ما رسید و در آینده هم افرادی هستند که کار را انجام دهند اما وظیفه ماست که فرصتی که ایجاد شده است را قدر بدانیم و کارهای ماندگار انجام دهیم.

گفت وگو از تیمور کاکایی

انتهای پیام