چهار مسئله آسیب زا به هویت نوجوان در شبکه های اجتماعی

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ «نشست چالش های هویت نوجوانان در شبکه های اجتماعی» عصر پنجشنبه 17 آبان ماه به همت سازمان امور اجتماعی کشور و با همکاری مرکز منادا برگزار شد. در این نشست حجت الاسلام عبدالوحید داودی، رئیس سازمان نظام روانشناسی قم درباره مسائل نوجوانان گفت: مسئله نوجوان، مسئله آینده کشور است و هرچه سرمایه گذاری بر روی این سنین بیشتر باشد، این سرمایه هدف بهتری خواهد داشت. مسئله نوجوان را همواره با این داستان مولانا بیان می کنم که فیلی را از هند آورده بودند و در تاریکی هر کسی به فراخور حال خود، فیل را لمس می کرد تا فیل را بیشتر بشناسند و هر یک آن را به گونه ای متفاوت شناخت و هر کسی تصورش این بود که خودش شناخت بهتری پیدا کرده است. در حالی که اگر شمعی در دست آنها بود، دیگر نیازی نبود این اتفاق بیفتد؛ بنابراین در مسئله شناخت نوجوان نیز همینطور است. همه ما تجربه نوجوانی داشته ایم، ولی هیچ کدام از ما نوجوان امروز را نمی توانیم درک و فهم کنیم؛ چون قدری از آن دوره فاصله گرفته ایم و باید برگردیم و به این دوره توجه بیشتری کنیم. وی افزود: یکی از ویژگی های مهم هر دوره، ویژگی های نسلی است، یعنی نوجوان دهه 50، دهه 60، دهه 70 و ... متفاوت هستند و باید به این ویژگی نسلی نزدیک شویم. از جمله ویژگی های نسلی دهه 90، وجود شبکه های اجتماعی است. شاید تصور کنیم، فضای مجازی واقعی نیست و نمی تواند تأثیر فضای واقعی را داشته باشد، در حالی که این طور نیست، تجاربی که در فضای مجازی داریم و یا بازخوردها، دوستی ها و ... که در این فضا وجود دارد، همانند فضای واقعی و حتی تأثیرگذارتر است؛ چراکه فضای مجازی وایرال می شود و هزاران هزار نفر بازخورد های ما را می بینند. حجت الاسلام داودی با اشاره به پدیده جهانی شدن گفت: دنیا به سمت جهانی شدن می رود و به دنبال فرهنگ غالبی است که آدم ها براساس آن رشد، فکر و رفتار کنند. برخی نظریه پردازان مبنای این پدیده را اقتصادی می دانند، اما جامعه شناسان و روانشناسان، مخالف این موضوع هستند، یعنی معتقدند؛ درست است که اقتصاد در پدیده جهانی شدن تأثیر دارد، اما مبنای آن روانشناختی و جامعه شناختی است. وی تصریح کرد: در مواجهه با اطلاعات دو نوع تفکر «عمیق و آهسته» و «سریع و سطحی» به وجود می آید، یعنی هر چه حجم اطلاعات بیشتر باشد، به سمت اطلاعات سریع و سطحی خواهیم رفت. دنیای امروز و شبکه های اجتماعی، حجم اطلاعات ورودی را افزایش داده اند، از این رو ما فرصت نمی کنیم همه این اطلاعات را بخوانیم و به صورت سطحی از آنها عبور می کنیم. جالب است بدانید، خداوند در قرآن می فرماید؛ قرآن را آهسته و با تفکر بخوانید، چون نیاز به پردازش دارد. این گسستی که به واسطه حجم اطلاعات فراوان و عبور سطحی از آنها به وجود می آید، باعث می شود زمان و فضای آدم ها کمتر و فشرده تر شود. با وجود اینکه امکانات زیاد شده است تا سرعت انجام هر کاری افزایش یابد، اما همه از کمبود وقت می نالیم. این کارشناس روانشناسی ادامه داد: رابطه طبیعت، با سرعت و فشردگی خوب نیست، زمین سرعت ثابتی دارد، بدن ما با سرعت ثابتی رشد می کند؛ در واقع بشر سرعت را افزایش داده است، در حالی که فضای خلقت و طبیعت، رابطه مناسبی با آن ندارد. گیدنز می گوید، جهانی شدن که سرعت را افزایش داده و فضا را فشرده تر کرده است، کنش از راه دور را برای ما فراهم کرده است که این مسائل در نوجوان دهه 70 و 80 فراهم نبود و آنچه در دهه های دیگر بود نیز برای نوجوان دهه 90 قابل درک نیست. وی با اشاره به مسئله هویت گفت: سلیگمن، روانشناس می گوید، رشد شناختی، ارتباط با والدین، تجارب خارج از خانواده و زمینه های گسترده تر اجتماعی هویت موفق نوجوان را شکل می دهد. نوجوانی که رشد شناختی ندارد، مادی گرا می شود و تفکر سطحی باعث می شود، همین امکانات مادی و مادی گرایی، عینیت پیدا کند و اگر تفکر انتزاعی باشد، مفهوم گذشت، ایثار، رفتار های مناسب اجتماعی و ... خود را نشان خواهد داد. نوجوان به واسطه شبکه های اجتماعی می تواند خارج از خانواده تجربه کسب کند و کنش از راه دور در این تجربه مؤثر است؛ چراکه هویت آنها نیز با همین تجارب شکل می گیرد. حجت الاسلام داودی با بیان اینکه هویت بر دو پایه کاوش و تعهد استوار است، بیان کرد: هویت نوجوان با کاوش و جستجو کردن شکل می گیرد. برخی نیز عامل بازنگری تعهد را به عنوان عامل سوم، اضافه می کنند. با توجه به دو مفهوم کاوش و تعهد، در واقع کاوش نوجوان در دست یافتن به هویت منحصر به فرد خود و متعهد شدن به آن، چهار مرحله یا شرایط هویتی تعریف می شود که نوجوان در مسیر هویت یابی خود از آنها گذر می کند؛ اول، دوره ای که در آن نوجوان هنوز بحران یا متعهد شدن به چیزی را تجربه نکرده است. در این زمان، نوجوان نه اهل سازش کردن بوده و نه توجه دقیقی به اختیارات و حق انتخاب های خود دارد که به آن پراکندگی یا ابهام هویت می گویند. دوم، دوره ای که در آن نوجوان بدون جستجو و کاوش، براساس خواسته های والدین یا مرجع قدرتی دیگر عمل می کند که به آن هویت زودرس یا ضبط هویت می گویند. سوم، دوره ای که نوجوان هنوز تصمیم گیری نکرده و آن را به تعویق می اندازد، اما به تمام مسائل اطراف خود توجه داشته و در جستجوی هویت خود است که آن را وقفه هویت می نامند. چهارم، دوره ای که نوجوان در نهایت، هویت خود را یافته و کسب کرده است که این حالت را، وضعیت کسب هویت یا هویت موفق می نامند. بدترین حالت نیز این است که نه کاوش می کند و نه تعهد دارد و نوجوان امروز، اغلب دچار وقفه در هویت هستند. وی در ادامه گفت: فضای شناختی و رفتاری انسان ها تحت تأثیر ساختار های مغز است. دو ساختار اساسی دوپامین و سروتونین در مغز وجود دارد که دوپامین حس لذت را منتقل می کند. ساختار دیگر نوروترنسمیتر هاست که با معنویات سر و کار دارند. مغز نوجوان امروز، دوپامین محور است. دوپامین و سروتونین مقابل هم هستند و با افزایش یکی، دیگری کاهش می یابد. دوپامین، مادی محور است؛ از این رو لذت های مادی برای مغز جذاب است که لایک گرفتن در شبکه های اجتماعی نیز لذتی از همین جنس است. رئیس سازمان نظام روانشناسی قم در ادامه این نشست چهار موضوع کلی در رابطه با هویت در شبکه های اجتماعی را مطرح کرد و افزود: این چهار موضوع، به هویت آسیب می زند؛ اولین موضوع ارائه خود است، رسانه اجتماعی به من اجازه می دهد که خودم را ارائه کنم. وقتی خود را به شکل دیگر و به دروغ به گونه دیگری ارائه کنیم، مغز به تدریج آن را باور می کند. در این صورت عزت نفس فرد نیز با همین معیار ها شکل می گیرد. دوم، مقایسه اجتماعی است که می تواند به هویت فرد آسیب بزند، در دهه های گذشته فرد خود را با خواهر و برادرها، فرزندان فامیل و ... مقایسه می کرد، اما امروز خود را می تواند با دنیا مقایسه و ارزیابی کند که ممکن است این ارزیابی ها منفی باشد. سوم، مقایسه نقش خانواده و چهارم کنش آنلاین در شبکه های اجتماعی است. وی در پایان با بیان اینکه نمی توانیم شبکه های اجتماعی را کنار بگذاریم و باید تعامل صحیحی با آن داشته باشیم، تأکید کرد: توسعه هویت پویاست و نوجوان با شبکه اجتماعی تعامل می کند و در فضای مجازی خود را نشان می دهد، مادیاتی را در افراد می بیند که «دل بُرد و نهان شده» است و برای فرد حسرت می آورد. انتهای پیام