ترافیک و نقش گمشده پلیس راهور در شهرسازی کشور

گروه جامعه ایرنا - اتفاق نظر دقیقی درباره آغاز دوران شهرسازی نوین در ایران وجود ندارد اما کارشناسان، دهه سوم قرن 13 شمسی تا اواخر دهه چهارم را سرآغاز شکلگیری شهرهای مدرن در ایران می دانند. همزمان با این تاریخ، شاهد دوران رشد چشمگیر ورود خودروها و وسائل نقلیه موتوری به خیابان های کشور نیز هستیم که می توان این دو رویداد را دو روی سکه زندگی جدید شهری دانست.

از آن زمان تا امروز، شهرسازی در ایران و دیگر نقاط دنیا دستخوش تغییرات شگرف قرار گرفت و امروز با پدیده هایی مواجه هستیم که 80 سال پیش حتی نام آنها در دایره لغات و ادبیات فارسی وجود نداشت. پدیده هایی همچون آسمان خراش ، زندگی آپارتمانی، پارکینگ و از همه مهم تر ترافیک که در اویل سده 13 محلی از اعراب نداشت اما امروز به مهم ترین دغدغه زندگی شهری تبدیل شده و بحران های متعدد زیست محیطی تا بحران های روانی و اجتماعی را به وجود آورده است.

در میان این آسیب ها شاید اغرق نباشد که بگوییم ترافیک آزاردهنده ترین، بحرانی ترین و هزینه محورترین پدیده در سطح عمومی جامعه است. امروز برعکس حدود 80 سال پیش حدود 75 تا 80 درصد جمعیت کشور در شهرها زندگی می کنند که به طور مستقیم با پدیده هایی همچون ترافیک دست و پنجه نرم کرده و اغلب ساعات زندگی خود را در ترافیک سپری می گذرانند.

طبق برآوردهای انجام شده، منابع متحرک یا وسائل نقلیه بیش از 60 درصد ذرات معلق و 82 درصد گازهای آلاینده را تولید می کنند. در کنار این افزایش مصرف و از بین بردن سرمایه ملی و افزایش هزینه برای شهروندان، مشکلات زیستی برای زندگی مردم، عصبانیت ناشی از ترافیک زیاد که در بسیاری از مواقع به نزاع های خیابانی تبدیل می شود تنها گوشه ای از آسیب های ترافیک است.

در مقیاس دیگر، اگر بنابر خوش بینانه ترین حالت هر شهروند تهرانی روزانه 2 ساعت وقت خود را در ترافیک تلف کند، سالانه 730 ساعت از زندگی خود را صرف ترافیک کرده که بیش از یک ماه کامل از زندگی او را هدر می دهد. همین مسئله بحران های متعدد روحی و روانی را به همراه دارد.

شهرسازی بی ضابطه

بسیاری معتقد هستند که شهرسازی در ایران بی ضابطه بوده و تقریباً در سراسر کشور ساخت و سازها از زیرساخت ها و پیش نیازها پیشی گرفته است؛ البته شاید بتوان بخشی از این اتفاق را نیاز جامعه به خانه های جدید و توزیع نامتوازن ثروت میان شهر و روستا دانست که منجر به مهاجرت و افزایش جمعیت شده است اما علاوه براین، باید به این نکته نیز اشاره کرد که طی حداقل سه دهه اخیر تبدیل زمین و مسکن به عنوان کالایی سرمایه ای، عطش ساخت و ساز به خصوص در حوزه آپارتمان ها را افزایش داد در حالی که پیش نیازهای مورد نیاز آن دیده نشد.

فساد در دستگاه شهرسازی، وجود مجراهای فرار از قوانین از طریق کمیسیون های مختلف و تبصره ها همچون کمیسیون ماده 100، برعکس ماهیت وجودی خود عمل کرده اند. این مجاری نه تنها باعث اجرای دقیق قوانین ساخت و ساز نشده است بلکه به مشوقی برای فرار از قوانین پایه شهرسازی تبدیل شدند که موضوع ترافیک یکی از آنها بود.

شهرسازی بی ضابطه با پشتوانه قانونی از طریق مجراهای فرار قانونی باعث شد، هیچ اطلس و آمایش سرزمینی برای نوع ساخت وسازها رعایت نشود که نتیجه آن ساخت مجتمع های تجاری و اداری و ساخت برج های مسکونی بدون توجه به کشش خیابان، وجود پارکینگ های عمومی همچنین برخورداری ساختمان ها از پارکینگ اختصاصی شده است. امروزه گاهی دیده می شود ساختمان های اداری در پرترافیک ترین خیابان ها ایجاد شده و ساختمان های مسکونی بدون در نظر گرفتن پارکینگ و با پرداخت جریمه پایان کار و سند دریافت می کنند.

به طور حتم،علاوه بر ضعف اجرا و قاطعیت قانون، مهم ترین خلاء، جای خالی نهاد مدیریت ترافیک در تصمیم گیری حوزه شهرسازی و شهرداری است. با وجودی که پلیس راهور به عنوان نهاد متولی کنترل و مدیریت ترافیک عضو اصلی شورای عالی ایمنی و حمل و نقل کشور است اما در کمیسیون های شهرسازی مانند کمیسیون ماده 100، کمیسیون ماده 5 و بسیاری دیگر از کمیسیون های دیگر حوزه مدیریت شهری جایگاه و نقشی ندارد.

اگر سری به فضای خبری و شبکه های اجتماعی و عمومی بزنیم، پلیس راهور یا راهنمایی و رانندگی همواره مورد هجمه شهروندان برای مدیریت نادرست ترافیک و به عنوان متهم ردیف نخست ترافیک دیده و مورد شماتت قرار می گیرد در حالی که در عمل و به واقع پلیس هیچ نقش اصلی در ایجاد ترافیک ندارد و صرفاً متولی مواجهه با آن است.

حال سوال مهم این است، با وجود اینکه علت اصلی ترافیک شهری امروز کشور ناشی از مدل شهرسازی و ساخت و ساز بی ضابطه و بی توجه به محیط پیرامونی است، چرا پلیس به عنوان کارشناس اصلی حوزه ترافیک در تصمیم گیری شهرسازی نقشی ندارد و برای آن کرسی قائل نمی شوند؟

منتظر تشکیل شورای عالی ایمنی و حمل و نقل هستیم

رئیس پلیس راهور فراجا ضمن تایید بی اعتنایی نظام مهندسی و شهرسازی کشور به ملاحظات ترافیکی و جایگاه پلیس راهنمایی و رانندگی گفت: طی مکاتبه ای این مسئله را به رئیس جمهور منتقل کردیم و منتظر هستیم در نخستین شورای عالی ایمنی و حمل و نقل که به ریاست مسعود پزشکیان رئیس جمهور تشکیل می شود، این مسئله را به عنوان یک نگرانی و دغدغه ترافیکی اعلام کنیم.

سردار سید تیمور حسینی ادامه داد: حضور دائمی پلیس به عنوان عضو ثابت شورای عالی معماری و شهرسازی همچنین کمیسیون های حوزه شهرسازی مانند کمیسیون ماده 5 از مطالبه جدی پلیس راهنمایی و رانندگی است.

وی تاکید کرد: بسیاری از اتفاقاتی که در موضوعات مختلف برای حوزه شهرسازی رخ می دهد و در 2 کمیسیون ذکر شده برای آن تصمیم گیری می شود، به تنها چیزی که توجه نمی شود، ملاحظات ترافیکی است.

ترافیک؛ باری که بر دوش پلیس است

رئیس پلیس راهور فراجا با بیان اینکه مهم ترین عنصر در شهرسازی توجه به عنصر ترافیکی است، تاکید کرد: متاسفانه تمام بار این بی توجهی بر دوش پلیس است زیرا مردم در هر مسئله و مشکل ترافیکی نوک اشاره را به سمت پلیس راهور نشانه می گیرند.

سردار حسینی اظهار داشت: همه تبعات ناشی از بی توجهی به قواعد ترافیکی در حوزه شهرسازی گریبانگیر پلیس است اما در نهایت باعث فشار به مردم و اخلال در زندگی عادی آنها می شود.

به گفته وی، جای خالی پلیس راهور در حوزه شهرسازی در عمل از دست پلیس خارج است و پلیس نمی تواند درباره آن تصمیم گیری کند زیرا نیازمند تصمیم در مرجعی عالی تر و در سطح رئیس جمهور است.

مقام ارشد پلیس راهور کشور، حضور و عضویت پلیس را در شوراها و کمیسیون های معماری و شهرسازی بسیار ضروری و حیاتی عنوان کرد و افزود: در همه شهرها به خصوص کلانشهرها غیبت پلیس در حوزه ترافیک شهرسازی زمینه ساز بحران های ترافیکی شده که امروز شاهد آن هستیم.