ظلم مالی بدتر است یا ظلم آبرویی

«حق الناس» مهم ترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی ترین آیه قرآن (سوره بقره آیه 282) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی (ع) نیز می فرمایند: «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.» 

اوج جلوه گاه توجه به حق الناس در مکتب اسلام و اهل بیت(ع) را می توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند، برداشت، چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می دانستند.  

همین رویداد مهم و درس آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا با آغاز ماه محرم امسال به موضوع مهم «حق الناس» بپردازد و بخش هایی از کتاب «حق الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت الله مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه مشروح بخش شصت و پنجم با عنوان «حق الناس آبرویی» را می خوانید.  

نوع دوم حق الناس، حقی است که در اثر ریختن آبرو حاصل می شود. عِرض و آبروی بندگان خدا بسیار محترم است و از بین بردن آن ظلم و حق الناس محسوب می گردد. قبح و زشتی حق الناس آبرویی و پیامد های سوء آن اگر بیشتر از حق الناس مالی نباشد، قطعاً کمتر نیست؛ از این رو گناهش نیز بزرگتر خواهد بود. باید دانست که بالاترین ظلم آبروریزی است که بدتر از دزدی و خوردن مال مردم است. اگر از کسانی که به معارف قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) آشنا هستند، پرسیده شود، ظلم مالی بدتر است یا ظلم آبرویی؟ می گویند ظلم مالی بسیار بد است، اما بدتر از آن بردن آبروی مردم با گناهانی نظیر غیبت، تهمت، شایعه، زخم زبان و سرزنش است. این دیدگاه از روایات اهل بیت(ع) اخذ شده است. مثلاً در روایتی نقل شده است که رسول خدا(ص) در خطبه ای عظمت گناه «ربا» نزد خداوند سبحان و زشتی حیران کننده آن را شرح دادند.

سپس فرمودند: «إن أربی الرِّبَا عِرْضُ الرّجُلِ الْمُسْلِمِ». بر این اساس ریختن آبروی مسلمان از رباخواری بدتر و قبیح تر است. در روایت دیگری از آن حضرت آبروریزی شدیدتر از زنا است. اساساً، مردم مال را برای تأمین آبرو می خواهند، برای جمع آوری مال تلاش می کنند تا وجهه پیدا کنند و آبرویشان حفظ شود. حال اگر آبروی کسی ریخته شود اموال او چه فایده ای دارد؟ بر این پایه است که پیامبر اکرم(ص) در حدیثی فرموده اند: آبرویتان را به وسیله اموالتان حفظ کنید، «قوا بأموالکم عن أعراضکم». بسیاری از مردم حاضر نیستند دزدی کنند، اساساً شخصیت بیشتر آدمیان، به گونه ای نیست که با دیدن پول دیگران، به فکر سرقت بیفتند؛ اما برخی از همین آدم های باشخصیت، توجه ندارند که با یک جمله، آبروی دیگران را می برند و مرتکب گناه بزرگتری می شوند.

متأسفانه بعضی افراد، مراعات آبرو و حیثیت همنوعان را نمی کنند، از این رو به راحتی هم غیبت می کنند و هم غیبت می شنوند؛ هم تهمت می زنند و هم شنونده تهمت هستند؛ هم شایعه پراکنی می کنند و هم به شایعات گوش می دهند. گویا این گناهان برای عده ای از مردم عادی شده است. عادی شدن آبروریزی در بین مسلمان ها و عادت کردن آنها به این امر نکوهیده، مصیبت بسیار بزرگی است.

بعضی افراد نیز توجه به بزرگی گناه خود ندارند، نمی فهمند که سخن آنها یا رفتارشان، آبروی مردم را می برد و گناهش از دزدی بدتر است. حتی گاهی غیبت و تهمت یا شایعه پراکنی را واجب می پندارند. به عنوان سیاست، آبروی دیگران را می ریزند و نام آن را غیبت سیاسی، تهمت سیاسی و شایعه سیاسی می گذارند.

قرآن کریم در این باره می فرماید: «قُلْ هَل تُنَبّئُکُم بالأخسرین أعمالاً، الَّذینَ ضَلَّ سعیهم فی الحیاة الدُّنْیا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحسنون صُنْعاً». به تعبیر قرآن شریف، ورشکسته ترین افراد در دنیا و آخرت کسی است که با ارتکاب گناه تخیل می کند که ثواب برای او نوشته اند. این افراد ورشکسته هنگام مرگ درمی یابند که بدهکارند و راهی برای جبران نمی یابند. در آن لحظه التماس می کنند که آنها را برگردانند، بلکه اعمال نیکو به جا بیاورند ولی خطاب می شود هرگز چنین برگشتی در کار نیست!

قرآن کریم می فرماید: «حَتَّی إِذا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبّ ارْجِعُونِ لَعَلَّی أعمل صالحاً فیما ترکت، کلا». در عالم برزخ و در عالم قبر نیز، چنان که بعداً شرح داده می شود، مجبورند مار و عقرب و حشرات موذی را تحمل کنند تا قیامت برپا شود. در قیامت باید حساب ها تسویه شود. از این رو افراد ظالمی را که در دنیا آبروریزی کرده و در پرونده آنها حق الناس آبرویی ثبت شده، می آورند، مظلوم هایی که آبرویشان رفته را نیز می آورند. امام سجاد(ع) می فرمایند: برای تسویه حساب به اندازه حق، مظلوم از حسنات و اعمال نیکوی ظالم بر می دارند و به پرونده مظلوم اضافه می کنند.

«یؤْخَذُ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ مِنْ حَسَنَاتِهِ بقَدْرِ حَقٍ الْمَظْلُومِ فَتُزَادُ عَلَی حَسَنَاتِ الْمَظْلُومِ»، یعنی در قیامت حسنات افرادی که با آبروریزی، غیبت، تهمت، اهانت و گناهانی از این قبیل به دیگران ظلم کرده اند را به افرادی می دهند که مظلوم واقع شده و آبرویشان در دنیا رفته است. سپس امام سجاد(ع) می فرمایند: اگر ظالم، حسنه ای نداشته باشد یا حسناتش در تسویه حساب تمام گردد، گناهان مظلوم را به پرونده ظالم منتقل می کنند. در روایت دیگری آمده است که این افراد در قیامت سؤال می کنند، اعمال خیر و عبادات و انفاقات ما چه شد؟ پاسخ می شنوند: حسنات شما به پرونده اعمال کسانی انتقال یافت که در دنیا با آنان خصومت داشتید. سپس می گویند این گناهان چیست که در پرونده ما ثبت شده است؟ ما هرگز چنین اعمالی مرتکب نشده ایم. خطاب می شود اینها گناهان کسانی است که از آنها غیبت کرده اید به آنها ناسزا گفته اید و در خرید و فروش بر آنان ستم کرده اید.

قرآن کریم در این باره می فرماید: «وَقَدمنآ إِلَیٰ مَا عَمِلُواْ مِنۡ عَمَلٍ فَجَعَلناهُ هَبَآءً مَّنثُورًا». اعمال خیر برخی افراد در قیامت، مثل گرد و غبار پراکنده می شود؛ یعنی آثار آن اعمال، پوچ می شود و هیچ نتیجه ای برای صاحبش نخواهد داشت.

انتهای پیام