چگونگی طلب عفو از گناه در کلام امام سجاد (ع)

به گزارش ایکنا از لرستان، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا اعوانی، مدرس حوزه و دانشگاه شامگاه دوشنبه، 30 مهرماه در سلسله نشست های آشنایی با معارف تربیتی صحیفه سجادیه که از سوی معاونت فرهنگی ـ تبلیغی مدیریت حوزه های علمیه خواهران استان لرستان ویژه طلاب لرستانی و به صورت مجازی برگزار شد، در شرح «دعای شانزدهم صحیفه سجادیه»، گفت: این دعای امام سجاد(ع) است هنگامی که از خداوند برای گناهانش درخواست آمرزش می کرد یا برای طلب عفو و بخشش به خاطر عیوبش به زاری می نشست.

وی با بیان اینکه امام سجاد(ع) گناه و عیبی که بشود روی آن دست گذاشت نداشتند اما چرا در این مقام با خدا صحبت می کنند، افزود: کسی که عظمت خدای متعال را باور کرد و ایمان او بالا بود خودش را کوچک می داند بنابراین حضرت امام سجاد(ع) نیز بزرگی و عظمت پروردگار را در آن حدی که خدای متعال تفضل کرده شناخته است.

اعوانی ادامه داد: حضرت امام سجاد(ع) در این دعا خودش را مقصر می بیند این مقصر دیدن که از آن به عنوان گناه و عیب یاد می کند بیانگر این موضوع است که حضرت خودش را در برابر خدایی که هیچ عیب و نقصی ندارد، همه جوره دارای عیب و نقص می داند.

این مدرس سواد رسانه اضافه کرد: حضرت از همان ابتدا خدا را اینگونه «اللَّهُمَّ یَا مَنْ برَحْمَتِهِ یَسْتَغیثُ الْمُذْنِبُونَ؛ خدایا! ای آنکه گنهکاران از رحمتش یاری می خواهند» صدا می زند و در ادامه دعا با ذکرهای «یَا مَنْ» این گونه خدای متعال را می ‎خواند: «ای آنکه بیچارگان به سوی یادآوری احسانش پناه می برند، ای آنکه خطاکاران از بیم عذابش به شدت گریه می کنند.».

این مدرس حوزه علمیه با اشاره به اینکه حضرت با این عبارات انسان را به رحمت خدای متعال توجه می دهد، اضافه کرد: رحمتی که امام سجاد(ع) به آن اشاره می کند برگرفته از آیه 20 سوره نور «وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّه رَؤُوفٌ رَحِیمٌ» است که می فرماید: «و اگر فضل و رحمت‏ خدا بر شما نبود و اینکه خدا رئوف و مهربان است [مجازات سختی در انتظارتان بود].»

اعوانی با بیان اینکه حضرت امام سجاد(ع) برای اینکه پاک و پاکیزه شود به رحمت خدای متعال چنگ می زند، ادامه داد: امام سجاد(ع) از بند پنجم تا آخر بند دوازدهم دعا خدای متعال را با یک سری اوصاف در قالب «أَنْتَ» مورد خطاب قرار می دهد و می فرماید: «تویی آنکه عفو و بخشش از کیفرش برتر است، تویی آنکه رحمتش پیشاپیش خشمش حرکت می کند، تویی آنکه عطا و بخشش از دریغ کردنش بیشتر است، و تویی آنکه همه آفریده ها را در گستره رحمتش فرا گرفته، تویی آنکه هرکسی را نعمت عطا کردی، از او انتظار پاداش نداری، تویی آنکه در کیفر کسی که از تو نافرمانی کرده، از اندازه نمی گذری.»

این مدرس حوزه علمیه با بیان اینکه امام سجاد(ع) در بندهای 13 و 14 اظهار می دارد: «و من ای خدای من! بنده توام که او را به دعا دستور دادی؛ و او گفت: گوش به فرمان و در خدمت توام؛ اینک منم ای پروردگارم! که انداخته شده در برابر توام (13) منم که خطاها پشتم را سنگین کرده؛ و منم که گناهان عمرم را نابود ساخته؛ و منم که به نادانیم، تو را نافرمانی کردم؛ و تو شایسته این نبودی که من این گونه با تو معامله کنم»، تصریح کرد: امام سجاد(ع) برای جلب توجه خدای متعال مکرراً «أَنْتَ» و «أَنَا» را بر زبان می‎آورد و به این وسیله به خطاهای خود اقرار می کند کمااینکه امام علی(ع) در مناجات شعبانیه فرمودند: «اینکه من به درگاه تو از وضع خودم اقرار می کنم این را یک وسیله ای قرار دادم که به در خانه تو بیایم» و نیز در آیه 35 سوره مائده «یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ وَ جَاهِدُواْ فِی سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» آمده است: «ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا پروا کنید و به او [توسل و] تقرب جویید و در راهش جهاد کنید باشد که رستگار شوید.»

اعوانی با بیان اینکه امام سجاد(ع) در بندهای بعدی دعا ضمن شمردن برخی از اوصاف خدای متعال، خدا را مالک و خالق و خودش را مملوک و بنده خدا می داند، ادامه داد: حضرت در بند 13 دعا خدا را با «یَا رَبِّ» مورد خطاب قرار می دهد که «رب» پنج معنا دارد و در اینجا رب به معنای صاحب است و امام سجاد(ع) در این بند از دعا فرموده است: «یَا رَبِّ، مَطْرُوحٌ بَیْنَ یَدَیْکَ؛ ای پروردگارم! که انداخته شده در برابر توام.»

این مدرس حوزه علمیه به بند 19 دعا با این مضمون «قَدْ تَرَی یَا إِلَهِی، فَیْضَ دَمْعِی مِنْ خِیفَتِکَ، وَ وَجِیبَ قَلْبی مِنْ خَشْیَتِکَ، وَ انْتِقَاضَ جَوَارِحِی مِنْ هَیْبَتِکَ» اشاره کرد و افزود: حضرت وقتی این عرایض را «قَدْ تَرَی یَا إِلَهِی، فَیْضَ دَمْعِی مِنْ خِیفَتِکَ، وَ وَجِیبَ قَلْبی مِنْ خَشْیَتِکَ، وَ انْتِقَاضَ جَوَارِحِی مِنْ هَیْبَتِکَ؛ ای خدای من! جریان اشکم را به خاطر ترسی که از تو دارم و لرزیدن دلم را برای نگرانی و بیمی که در برابر بزرگداشت و احترامی که به تو دارم و حرکت و لرزش اعضایم را در برابر بیمی که از تو دارم، مشاهده می کنی» به درگاه خدای متعال بیان می کند یک حال زاری دارد کمااینکه در جوشن کبیر خدای متعال را با اسم «یا حبیب الباکین؛ ای دوست گریه کننده ها» صدا می زنیم و این بیانگر این است که خدای متعال انسانی را که با گریه به در خانه اش می رود خیلی دوست دارد.

اعوانی با اشاره به اینکه زمانی اشک انسان در می آید که قلب رقت پیدا کرده باشد و وقتی قلب انسان رقت پیدا کرد محل استجابت دعاست، اظهار کرد: حضرت در این دعا به رحمت و فضل خدای متعال چنگ انداخته و با اشک جلو می رود و در بند 19 دعا می ‎فرماید: «ای خدای من! جریان اشکم را به خاطر ترسی که از تو دارم و لرزیدن دلم را برای نگرانی و بیمی که در برابر بزرگداشت و احترامی که به تو دارم و حرکت و لرزش اعضایم را در برابر بیمی که از تو دارم، مشاهده می کنی.»

این مدرس سواد رسانه با اشاره به این فراز از بند 23 دعا «فَمَنْ أَجْهَلُ مِنِّی؛ نادان تر از من به صلاح کار خود کیست؟»، گفت: از نگاه امام سجاد(ع) انسانی که آنچه خدای متعال روزی او کرده آن روزی را در جهت معصیت خدا خرج کند از همه جاهل تر است و از همه نسبت به حظ و بهره خودش نسبت به آن هدایتی که باید داشته باشد غافل تر و نسبت به اصلاح خودش از همه دورتر است پس باید مواظب باشیم نعماتی که خدا به ما داده است را در جهت معصیت خرج نکنیم چراکه اگر در این مسیر خرج کردیم جاهل تر از ما وجود ندارد.

اعوانی با بیان اینکه امام سجاد(ع) در بند 25 دعا «سُبْحَانَکَ مَا أَعْجَبَ مَا أَشْهَدُ بهِ عَلَی نَفْسِی، وَ أُعَدِّدُهُ مِنْ مَکْتُومِ أَمْرِی» علیه خودش شهادت می دهد و می ‎فرماید: «پاک و منزهی تو؛ چه شگفت است که به زیان خود شهادت می دهم و امور پنهان خود را شماره می کنم»، اظهار کرد: در اصطلاح عرب و لسان حضرات معصوم جایی که انسان تعجب می کند «سُبْحَانَ الله» می ‎گوید کمااینکه مرحوم علامه مجلسی این روایت را در جلد 45 بحارالانوار از پیغمبر اکرم(ص) روایت کرده که فرمود: هر کسی ذکر «سُبْحَانَ الله» را ده مرتبه در روز بخواند چهار هزار گناه کبیره او بخشیده می شود، از صد هزار هول و هراس روز قیامت او را حفظ و شیطان را از او دور می کنند، خدا او را در پناه خودش قرار می دهد، قرض و دین و هم و غم از دل او برداشته می شود.

این مدرس سواد رسانه با بیان اینکه بخش عمده صحیفه سجادیه حول این چند ذکر است که در وقت ترسیدن «لا اله الا الله»، در وقت هم و غم «ماشاالله»، برای هر نعمتی «الحمدالله»، برای هر آسایشی «شکرالله» و برای چیزی که تعجب و شگفتگی را برانگیخت «سبحان الله» بیان شود، اظهار کرد: حضرت در بند 30 دعا به اهمیت گناه اشاره کرده است و هر کسی می خواهد به اهمیت گناه پی ببرد در این بند از دعا گنجانده شده است.

وی با بیان اینکه انسان باید متوجه باشد وقتی گناه می کند این گناه خیلی بزرگ است و نباید آن را کوچک و کم ببیند، اظهار کرد: مشکل ما این است که گناه را کوچک و کم می بینیم این در حالی است که در زمینه امام سجاد(ع) به عنوان بلدراه و کسی که گناه را با تمام وجودش شناخته این گونه می ‎گوید: «ای خدای من! اگر به درگاهت گریه کنم تا جایی که پلک های دو چشمم روی هم افتد و چنان به شدت ناله زنم تا صدایم قطع شود و چندان به پیشگاهت بایستم که پایم ورم کند و آن مقدار برایت رکوع کنم که استخوان های پشتم از جا کنده شده و زدوده گردد و به اندازه ای سجده کنم که چشم هایم از کاسه درآید و در طول عمرم خاک زمین را بخورم و تا پایان حیاتم آب آلوده به خاکستر بنوشم و در اثنای این اوضاع و احوال، چندان ذکر تو گویم که زبانم از کار بماند، آنگاه از روی شرمساری از تو، چشم به آفاق آسمان باز نکنم، با این همه سزاوار محو یک گناه از تمام گناهانم نیستم.»

انتهای پیام