الجزیره حداقل 5 برابر العربیه

به گزارش ایسنا، فرهیختگان نوشت: رسانه ها جریان اصلی تحولات منطقه، به خصوص جنایات رژیم صهیونی در غزه و لبنان را چگونه پوشش می دهند؟ آیا افکار مردمی که در این جغرافیا زندگی می کنند به تابعی از نحوه عملکرد رسانه هایی نظیر العربیه و الجزیره بدل شده است یا اینکه آنها با تکیه بر توانایی خود میان اخبار واقعی و تقلبی تمایز قائل می شوند؟ رسانه های مقاومت چه نقشی در این میان ایفا می کنند و بازخورد مردم منطقه در مواجهه با اخبار هر یک از این شبکه ها به چه میزان است؟ ما در این گزارش قصد داریم با ارائه آمار جایگاه هریک از رسانه های دور و نزدیک به مقاومت را در میان افکارعمومی جهان مورد ارزیابی قرار دهیم و در ضمن آن به مسائلی از قبیل منابع مالی این شبکه ها و اقبال مخاطبان فارسی زبان به آنها بپردازیم. شبکه هایی نظیر «الجزیره»، «العربیه» و «الحدث» در زمینه انتقال اخبار به مردم خاورمیانه و جهان فعالیت می کنند و علاوه بر شباهت هایی که به یکدیگر دارند در جاهایی براساس اراده متفاوتی که آنها را مدیریت می کند سخت روبه روی هم قرار گرفته و به رقبایی جدی تبدیل شده اند. در صنعت سرگرمی منطقه شبکه mbc با ریخت وپاش های فراوان درصدد جذب مخاطبانی از کشورهای عربی و غیرعربی است و در این مسیر حتی پای ایرانیان را هم با راه اندازی شبکه فارسی زبان خود به معرکه باز کرده است.

پاس رابونای العربیه به رژیم

شباهت های فرهنگی بسیار زیاد در میان ملت های عرب نباید این تصور را ذهن ایجاد کند که رسانه های عربی در موارد متعدد نگرشی هماهنگ و مشابه به یکدیگر اتخاذ کرده اند، بلکه بسته به دولتی که رسانه را اداره می کند تفاوت های بسیار واضحی در مواجهه با مسائل مختلف وجود دارد. عربستان سعودی، شبکه تلویزیونی العربیه را برای مبارزه با نفوذ روزافزون الجزیره ایجاد کرد تا از راه کنترل احساسات و عواطف عربی مردم منطقه، سیاست های دولت عربستان را پیش ببرد و سدی در برابر روند صعودی محبوبیت شبکه رقیب در میان افکارعمومی ایجاد کند اما به دلایل مختلف این اتفاق عملا رقم نخورد. در حوزه اخبار مربوط به جنگ، الجزیره از ابتدای دوران شکل گیری تاکنون به دلیل اطلاعات دست اولی که از طریق دفاتر خود در نقاط مختلف منطقه و جهان کسب کرده، توانسته اعتماد تعداد زیادی از مردم خاورمیانه را کسب کند ولی العربیه و مغز متفکرش، یعنی شیخ ولید بن ابراهیم آل ابراهیم هنوز در رسیدن به جایگاهی که از ابتدا مدنظرشان بوده به دلیل سیاست های رادیکالی که در برابر جبهه مقاومت دنبال کرده موفق نبوده است. العربیه در ماه مارس 2003 زیرنظر «مرکز پخش خاورمیانه» یا همان mbc کارش را آغاز کرد و از همان روزهای نخست به بلندگوی تام و تمام دولت سعودی تبدیل شد ولی از سال 2015 و با روی کار آمدن بن سلمان به عنوان ولیعهد رویکرد این رسانه در برابر همسایگان عربستان، به ویژه ایران و قطر شکلی تهاجمی به خود گرفت و سیمایی متفاوت از العربیه پدید آورد که تا پیش از آن سابقه نداشت. درواقع شبکه ای که با کار حرفه ای می توانست به رقیبی قابل احترام برای الجزیره بدل شود، عملا به بازوی عیان رسانه ای پادشاهی سعودی تغییر کاربری داد و با کنار زدن پرده ها ذات کار رسانه ای خود را به دیگران نشان داد. حتی در سال 2021 وزارت ارتباطات الجزایر اعتبارنامه العربیه را به دلیل اتهام توسل به اطلاعات نادرست و پخش اخبار مغرضانه لغو کرد و این رسانه را پس از شبکه فرانس 24 به دومین سرویس خبری ای که اجازه کار در این کشور را از دست داده، بدل کرد. همین اتفاقات در کنار پاس رابونای العربیه به شبکه های صهیونیستی در روایت جنگ میان جبهه مقاومت و اسرائیل باعث شده اعتماد مردم عرب خاورمیانه و شمال آفریقا نسبت به این شبکه کاهش قابل توجهی پیدا کند و قافیه را به الجزیره ببازد و قدرت نرم دولت عربستان سعودی را در منطقه و جهان به خطر بیندازد. کمیت عربستان حتی در حوزه سرگرمی هم با راه اندازی شبکه های اقماری mbc لنگ می زند؛ به طوری که وقتی به فضای مجازی و صفحات این شبکه مراجعه می کنیم، درمی یابیم که علی رغم دنبال کنندگان میلیونی تعداد لایک ها حتی از صفحات عادی مجازی در اینستاگرام هم کمتر است. برای مثال تعداد دنبال کنندگان «ام بی سی 1» در اینستاگرام از 7 میلیون پیج هم تجاوز کرده ولی تعداد لایک ها برای هر پست به سختی از 50 فراتر می رود و در موارد معدودی به 100 لایک می رسد! این اتفاق در رابطه با شبکه خبری العربیه هم صادق است. این رسانه 5 میلیون و 300 هزار عضو در اینستاگرام دارد ولی تعداد لایک ها در اغلب موارد از 100 عدد فراتر نمی رود. نکته جالب تر ماجرا آن است که وضع بخش فارسی زبان ام بی سی و العربیه از بخش اصلی و جهانی آن بهتر است و فارسی زبانان اقبال بیشتری از مردم عرب به این دو شبکه نشان می دهند! اگرچه سیاست گردانندگان العربیه در رابطه با جبهه مقاومت به شدت مغرضانه و در خدمت اسرائیل است و در برابر الجزیره هم یک شکست خورده تمام عیار در همه زمینه ها محسوب می شود ولی علاقه بخشی از مخاطبان فارسی زبان به این شبکه باید حواس رسانه های داخلی، به خصوص صداوسیما را بیشتر به نحوه عملکرد خود جلب کند تا آنها به حال افکارعمومی کوچ کرده از رسانه ملی فکری کنند.

رسانه های ما کجای این قصه قرار دارند؟ 

جبهه مقاومت در حال حاضر حساس ترین شرایطش را می گذراند و در نقطه غیرقابل بازگشتی از هفتم اکتبر 2023 قرار دارد. ایران به عنوان مهم ترین ضلع جبهه مقاومت طبیعتاً باید در کنار اقداماتش در عرصه جنگ سخت، غذای روحی مناسبی را هم در اختیار مردم منطقه قرار دهد تا ذهن آنها بیش از پیش درگیر روایت داستان های استعماری غرب نباشد و در حوزه جنگ نرم هم جایگاه مهمی به چنگ آورد ولی این اتفاق تا این لحظه به خاطر دلایل مختلف فرصتی برای بروز پیدا نکرده است. تحریم رسانه های وابسته به ایران در ماهواره ها از یک سو و بستن کانال های ارتباطی در سرویس های استریم از سوی دیگر باعث می شود ما در نقد برنامه های ایران با احتیاط بیشتری وارد عمل شویم ولی نمی توانیم کم کاری شبکه های برون مرزی مان نظیر العالم، هیسپان و...  را تنها به این موارد خلاصه کنیم. بدون پرده پوشی و محافظه کاری باید گفت شبکه های خارجی ما به خودی خود سهم ناچیزی از قدرت نرم ایران را به دوش می کشند و برنامه های آنها در مقایسه با عملکرد روبه جلوی شبکه هایی نظیر الجزیره و المیادین دیده و شنیده نمی شود. حتی در داخل کشور هم چندان خبری از این شبکه ها نیست و مخاطبان هدف مقاومت برای پیگیری اطلاعات میدان جنگ آنچنان رغبتی برای دنبال کردن این رسانه ها از خود نشان نمی دهند. صفحه بخش اسپانیایی المیادین در اینستاگرام 17.5 هزار دنبال کننده دارد و لایک های آن به ازای هر پست تقریباً با امپراتوری رسانه ای سعودی برابر است؛ ولی وضعیت ما در مقایسه با المیادین هم چندان مناسب نیست و کمتر کسی رسانه های رسمی ایران را درحال حاضر جدی قلمداد می کند. البته اگر بخواهیم صرفاً اینستاگرام را به عنوان مرجعی برای محبوبیت یک شبکه درنظر بگیریم وضعیت پرس تی وی در میان شبکه های برون مرزی ایرانی به مراتب از بقیه بهتر است و بازخوردهای مثبتی در رابطه با صفحه این رسانه در اینستاگرام وجود دارد. ما قادریم اعتماد مردم منطقه را جلب کنیم ولی تحریم ها نباید باعث شود که از انجام وظیفه خود در این راه کوتاهی کنیم. پرس تی وی در اینستاگرام 185 هزار عضو دارد و تعداد لایک ها به ازای هر پست هم در بیشتر موارد از 500 عدد تجاوز می کند. همین مسئله سبب می شود ما روزنه امیدمان را از دست ندهیم و کارمان را جدی تر دنبال کنیم.

الجزیره؛ رقیبی قابل احترام برای رسانه های مقاومت 

براساس برآوردهای سایت Statista.com جمعیت جهان عرب در سال 2023 با رشدی 1.85 درصدی نسبت به سال قبل به 473 میلیون نفر رسیده است. این جمعیت نیم میلیاردی عطش زیادی را برای سرمایه گذاران خصوصی و دولتی به منظور راه اندازی شبکه های مختلف با کارویژه های خبری و سرگرمی ایجاد می کند و دولت های ثروتمند عربی نظیر عربستان سعودی و قطر را به صرافت حضور در این حوزه حسابی به تکاپو می اندازد. شبکه الجزیره با سرمایه دولت قطر ولی به شکلی خصوصی اداره و مدیریت می شود. پخش برنامه های انگلیسی این شبکه از سال 2006 آغاز شد و به تدریج توانست در میان طیف وسیعی از مردم جهان مقبولیت پیدا کند. شیخ حمد بن ثامر آل ثانی ، رئیس هیئت مدیره الجزیره در نوامبر 1996 وظیفه تأسیس و راه اندازی این رسانه را برعهده گرفت و در همان ایام هم به عنوان ریاست هیئت مدیره شبکه ماهواره ای الجزیره منصوب شد و انقلاب عظیمی در صنعت خبر و مدیای کشورهای عربی به وجود آورد. بودجه این شبکه عربی به ازای هر سال از 1996 تا 2001 30 میلیون دلار بود که بخش اعظم آن صرف دفاتر لندن، ترکیه و واشنگتن می شد. برنامه های الجزیره در ابتدا فقط کفاف 6 ساعت از شبانه روز را می داد و پخش 24 ساعته برنامه های آن از سال 1999 آغاز شد و شکلی حرفه ای به خود گرفت. اما درمورد تأمین منابع مالی باید گفت مدیران الجزیره تا ابتدای سال 2001 میلادی تصمیم گرفته بودند از راه تبلیغات، اشتراک و قراردادهای پخش با سایر شرکت ها و کمپانی ها به خودکفایی برسند ولی تنها توانستند به بخش کوچکی از این اهداف جامه عمل بپوشانند، همین مسئله هم باعث شد بودجه الجزیره در سال 2002 میلادی از سالی 30 میلیون دلار به 40 میلیون دلار افزایش پیدا کند ولی تمام اینها باعث توقف رشد و توسعه همه گیر این رسانه در جهان نشد و الجزیره را در صدر فهرست غول های صنعت رسانه و خبر در منطقه قرار داد. والتر آرمبراست، مدرس رسانه های عربی در دانشگاه آکسفورد در این مورد می گوید: «الجزیره برجسته ترین برند رسانه ای در خاورمیانه است و از حیث به چالش کشیدن وضعیت موجود شهرت دارد. این شبکه یکی از اولین رسانه هایی است که مردم هنگام وقوع رویدادهای مختلف در جهان به آن روی خوش نشان می دهند و اخبار را به وسیله آن پیگیری می کنند.» 
سوای فکری که در پشت الجزیره قرار دارد و به زاویه دید برنامه های مختلف آن جهت می دهد باید به نقش تاریخی آن در ایجاد انقلاب های عربی به ویژه در تونس اشاره داشت. این غول صنعت خبری اولین خبرگزاری بین المللی بود که تصویر واضحی از انقلاب تونس در سال 2010 را به مردم سراسر دنیا مخابره کرد و با تمرکز بر ماجرای فرار توریست ها از این کشور خشم دولت بن علی را برانگیخت؛ خشمی که پخش برنامه های این شبکه را در تونس به بن بست رساند و ممنوع کرد. تمرکز اصلی الجزیره در این دوران بیش از آنکه روی پخش تلویزیونی برنامه هایش باشد با جدیت تمام روی حضور در شبکه های اجتماعی نظیر اینستاگرام، یوتیوب، فیس بوک، توییتر (ایکس) تلاش می کند. توییتر در بخش انگلیسی زبان الجزیره 8 میلیون و 900 هزار عضو دارد، درحالی که این رقم در بخش عربی 23 میلیون و 100 هزار عضو است. در دیگر شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام، تلگرام و... هم اعداد و ارقام چشمگیری وجود دارد و تعداد لایک ها و بازخوردهای موجود هم از واقعی بودن مخاطبان این رسانه در فضای مجازی حکایت می کند. وجه افتراق اصلی شبکه العربیه در مقایسه با رسانه های رقیب را می توان نحوه پوشش خبری وقایع دانست؛ به گونه ای که خبرنگاران آن با حضور میدانی در بطن ماجرا حاضر می شوند و اخبار دست اول را به سمع و نظر مخاطبانشان می رسانند. با آغاز عملیات طوفان الاقصی در هفتم اکتبر 2023 تمام توجهات برای روایت ماجرا به سمت خبرنگاران الجزیره معطوف شد ولی این تنها بخش کوچکی از داستان خبرنگاران الجزیره در غزه بود زیرا تعداد قابل توجهی از کارکنان این رسانه نظیر اسماعیل الغول روزنامه نگار الجزیره عربی، رامی الریفی تصویربردار این شبکه و... در حمله رژیم صهیونیستی به نوار غزه شهید شدند و هزینه روایت اخبار از زاویه متفاوت در مقایسه با شبکه های غربی را با خون خود پرداخت کردند.
الجزیره، فرستنده ای است که بیشترین دسترسی را در جهان عرب به خود اختصاص داده و توانسته 95 کشور را تحت پوشش قرار دهد. این رسانه تاکنون 3000 هزار روزنامه نگار را نیز از سراسر دنیا استخدام کرده تا تاثیرگذاری اش را از دست ندهد و زمین بازی را در اختیار رقبای منطقه ای و جهانی اش نگذارد. پیش از آنکه الجزیره به اتهام دفاع از مقاومت، بالاخص حماس مورد اشاره قرار گیرد، در اواخر دهه 90 میلادی به عنوان اولین شبکه عربی که اسرائیلی ها را به عنوان میهمان دعوت کرد، شناخته می شد. این رسانه حتی در اقدامی پیش دستانه اولین کانال خبری عربی بود که در قالب برنامه هایش بخشی را هم به زبان عبری اختصاص داد.

انتهای پیام