حضرت معصومه(س) و امتداد رسالت صدیقه کبری(س)

همواره این مطلب مطرح است که میان حضرت معصومه(س) و حضرت فاطمه زهرا(س) ارتباط معنوی فوق العاده ای حکم فرماست، تا آنجا که وقتی یکی از علما خواستار زیارت قبر حضرت زهرا(س) شد، ایشان را به قم ارجاع دادند. شاید علت این مسئله و ارتباط این باشد که حضرت معصومه(س) در ابعاد متعددی به حضرت زهرا(س) شباهت داشت، مانند اینکه کسی جز حجت خدا هم کفو ایشان نیست و به این علت که کسی هم شأن این بانوی بزرگوار نبود، تا پایان عمر به نکاح کسی درنیامد، یا اینکه ایشان نیز مانند صدیقه کبری(س) صاحب مقام عصمت بود و نکاتی از این قبیل که شایسته است تمامی ابعاد و موارد آن تحلیل و بررسی شود و یکی از آن ها، رسالت مشترک آن دو حضرت است، به این معنا که حضرت فاطمه معصومه(س) مانند جده بزرگوارشان، حضرت صدیقه طاهره(س) سه رسالت بزرگ داشتند.

پیش از آنکه به بیان این سه رسالت بزرگ بپردازیم، باید متذکر این مطلب شویم که عصر و دوره ای که حضرت معصومه(س) در آن به حیات دنیوی اشتغال داشت، یکی از سخت ترین دوره هایی بود که بر علویان می گذشت؛ چه در عصر خلافت مأمون و چه پیش از آن در عصر حیات پدر بزرگوارشان، حضرت موسی بن جعفر(ع) و فقط یک دوره کوتاه زمانی که میان عباسیان اختلاف و درگیری بر سر خلافت امین و مأمون بروز کرد، علویان از دست عباسیان آسایش داشتند؛ به همین دلیل عملاً امامان بزرگوار شیعه پس از امام صادق(ع)، یعنی امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) نمی توانستند آزادانه به ترویج حقیقت تشیع بپردازند؛ پس در چنین موقعیتی انجام و تحقق این مهم باید با اذن و تحت نظر امام، از سوی کسانی که به حقیقت مکتب واقف بودند، جامه عمل می پوشید. حضرت فاطمه معصومه(س) نیز در چنین جایگاهی بود؛ یعنی آنجا که برای امام محدودیت انتقال مطالب و... وجود داشت، افرادی نظیر ایشان بودند که مفاهیم را گسترش می دادند. اینک به سه رسالت و مأموریت مهم ایشان می پردازیم.

نشر احادیث و اعتقادات صحیح

اولین رسالتی که حضرت معصومه(س) بر عهده داشت، این بود که در غیاب امامان معصوم(ع)، ایشان باید سکان هدایت را در دست می گرفت و مانع انحراف شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) می شد؛ چراکه خلافت عباسی با محصورکردن حضرت رضا(ع) در چارچوب ولایتعهدی به زعم خویش توانسته بود تفکر انقلابی و کنشگری شیعیان را تحت سلطه و تأثیر خودش درآورد و به این واسطه بتواند اعتقادات صحیح ایشان را نابود کند؛ پس حضرت معصومه(س) و برخی دیگر از افراد آگاه در میان علویان با روشنگری ها و نشر مطالب صحیح سعی در مقابله با این توطئه دشمن داشتند و این دقیقاً یکی از رسالت هایی بود که بر عهده حضرت زهرا(س) نیز قرار داشت. البته شیعیان باید در عصر حیات امام کاظم(ع) برای این مهم آماده می شدند و برای همین مقدمات آن در عصر حیات آن حضرت فراهم شد. در اینجا نمونه ای از هدایتگری های دختر گران قدر حضرت موسی بن جعفر(ع) را بیان می کنیم.

روزی عده‏ ای از شیعیان وارد مدینه شدند و پرسش هایی‏ داشتند که می خواستند از محضر امام کاظم(ع) بپرسند. امام(ع) در سفر بود، پرسش های خود را نوشتند و به دودمان امامت تقدیم‏ داشتند؛ چون عزم بازگشت کردند، برای پاسخ پرسش های خود به منزل ‏امام(ع) شرفیاب شدند، امام کاظم(ع) مراجعت نفرموده بود و آن ها امکان توقف نداشتند؛ از این رو حضرت معصومه(س) پاسخ آن پرسش ها را نوشتند و به آن ها تسلیم کردند؛ آنان نیز با مسرت فراوان از مدینه منوره خارج شدند، در بیرون از مدینه با امام کاظم(ع) مواجه‏ شدند و داستان خود را برای آن حضرت شرح دادند. هنگامی که امام(ع) پرسش های آنان و پاسخ های حضرت معصومه(س) را ملاحظه کرد، سه بار فرمود: «فداها ابوها؛ پدرش به قربانش باد.»

با توجه به اینکه‏ حضرت معصومه(س) هنگام دستگیری پدر بزرگوارش خردسال بود، این داستان از مقام بسیار والا و دانش بسیار گسترده آن حضرت‏ حکایت می کند که با این کار و تأیید پدر گران قدرشان، به مرجع پاسخگویی به مسائل و پرسش های شیعیان تبدیل شدند و البته در زمان غیبت پدر و برادر بزرگوارشان، به انتقال معارف دینی به شیعیان می پرداختند.

دفاع از ولایت

این رسالت را به دو صورت می توان بررسی کرد:

1. تصریح بر ولایت حضرت امیر(ع): آنچه معرف هویت شیعی به حساب می آمد، خلافت حضرت امیر(ع) و غصبی بودن خلافت دیگران بود و اثبات یا رد این مطلب هویت مذهب شیعه را تعیین می کرد. خلافت عباسی با رفتارها و فضاسازی های خود تلاش می کرد مسائل را بسان تکه های جورچین به گونه ای کنار یکدیگر قرار دهد که نتیجه آن، تکذیب این اندیشه هویت بخش تشیع باشد. حضرت معصومه(س) با بیان حقایق و البته ذکر بعضی از احادیث که به فاطمیات شهرت دارند، سعی در تبیین این مطلب داشت که خلافت و حکومت، حق الهی حضرت علی(ع) و فرزندان ایشان است و مهم ترین بخش آن این بود که ایشان از هر فرصتی برای انتقال پیام غدیر بهره می برد. هرچند از روایات ایشان کمتر از انگشتان یک دست باقی مانده است؛ ولی معلوم می شود که آن حضرت در احیای پیام غدیر مانند جده بزرگوارشان کوشا بود.

یکی از این روایات به این شرح است: حضرت فاطمه معصومه(س) از فاطمه دختر امام صادق(ع)، او از فاطمه دختر امام باقر(ع)، او از فاطمه دختر امام سجاد(ع)، او از فاطمه و سکینه دختران امام حسین(ع)، آن ها از ام کلثوم دختر فاطمه زهرا(س) و او از آن حضرت نقل می کند که فرمود: «انسیتم قول رسول اللّه یوم غدیر خمٍّ: من کنتُ مولاهُ فعلی مولاه و قوله: انت منّی بمنزلة هارون من موسی؛ آیا سخن رسول را در روز غدیر خم فراموش کردید که فرمود: هر که من مولای اویم، علی مولای اوست (و آیا فراموش کردید که) جایگاه تو (علی) نسبت به من مانند جایگاه هارون در برابر موسی است.» آری، حضرت معصومه(س) با این حرکت توانست به تقویت کیان تشیع در آن موقعیت کمک کند.

2. دفاع از حضرت رضا(ع)

پیش تر بیان شد که دستگاه خلافت عباسی با محصورکردن امام رضا(ع) در چارچوب ولایتعهدی سعی بر این داشت که جامعه اسلامی را نسبت به ایشان بدگمان کند و این مطلب را به ذهن و قلب آن خطور دهد که اگر بنی هاشم مدعی اصلاح و خلافت هستند، ربطی به هدایت جنبه الهی آن ندارد، بلکه ایشان نیز در این قضیه انگیزه های دنیوی دارند و با این کار می خواست به تخریب شأن و جایگاه اهل بیت(ع) بپردازد. هرچند حضرت رضا(ع) در مقابل این نقشه شوم تدابیری اندیشید، ولی در تمام افراد جامعه راه گشا نبود. اینجاست که متوجه نقش اساسی حضرت معصومه(س) می شویم؛ ایشان با اقدام جهادی و تبیین گرانه خود در مدینه و پس از آن در طول سفر آخر خود که به بهانه زیارت برادرشان به ایران قدم نهاد، توانست شهر به شهر اقدامات سوء مأمون و اطرافیانش را برملا کند و همین امر باعث شد تا حکومت طاقت نیاورد و آن حضرت را مانند صدیقه طاهره(س) به شهادت برساند. مسمومیت و شهادت ایشان و سادات و علویان همراهشان سبب رسوایی و مفتضح شدن خلافت عباسی شد.

حفظ و حراست از جان حجت خدا

ظاهراً حضرت معصومه(س) در نبود حضرت رضا(ع) در مدینه، با تدابیری سعی در حفظ و نگهداری از جان امام جواد(ع) داشت و این اقدام نیز همان عملی بود که حضرت زهرا(س) بابت آن جان خود را در معرض شهادت قرار داد؛ بنابراین از وجوه شباهت این دو بزرگوار به یکدیگر، می توان به رسالت و مسؤلیت اجتماعی ایشان اشاره کرد و شاید به همین دلیل، زیارت حضرت معصومه(س) مانند زیارت حضرت فاطمه(س) است.

مهدی هاشمیان

انتهای پیام