یک سال جنگ بی سابقه، سال ها صلح ممنوعه

اکنون یک سال از جنگ غزه می گذرد و ماه ها تشدید تنش پیاپی بین 2 طرف موجب به شهادت رسیدن بیش از 42 هزار غیرنظامی، آواره شدن 2 میلیون نفر یعنی تقریبا تمام ساکنان غزه، شهادت رهبران حماس و تخریب حداکثری اماکن غزه شده است. همچنان طرح های آتش بس از سوی رژیم رد می شوند و طرح 2 دولتی روی دست کشورهای پیشنهاددهنده آن مانده است. همان طور که تا پیش از این در تاریخ مناقشات اعراب و اسرائیل طرح های صلح اقبال نداشتند و از سوی یک یا هر 2 طرف رد می شدند.

طرح های صلح تا پیش از 1948 معطوف به واگذاری سرزمین فلسطینی به رژیم صهیونیستی بوده و پس از آن بر مسئله خروج صهیونیست ها و رسمیت شناخته شدن کشور مستقل فلسطین تاکید کرده اند. تا پیش از سال 1948 با اینکه یهودیان در فلسطین سکونت داشتند و از قدرت نظامی، سیاسی و اقتصادی برخوردار بودند، اما هیچ بخشی از فلسطین را به صورت رسمی در اختیار نداشتند. در سال های پس از 1948، میزان 51 درصد سرزمین فلسطین در اشغال صهیونیست ها قرار گرفت و بدین ترتیب دولت اشغالی خود را تشکیل دادند. اما موضوع زمانی تاسف بار به نظر می رسد که شاهدیم هر چه از سال 1948 فاصله می گیریم و به امروز نزدیک تر می شویم، از جنبه فلسطینی طرح های صلح کاسته می شود و طرح ها بیشتر به سمت منافع رژیم صهیونیستی می رود. در ابتدای منازعه اعراب و اسرائیل، فلسطینی ها هیچگاه هیچ طرح صلحی را نپذیرفتند و تلاش کردند تا با جنگیدن سرزمین های خود را باز پس گیرند و تضادهای دو طرف با جنگ 1956 بیشتر شد.

با پیدایش جنبش مقاومت فلسطین (فتح) جوش و خروش اعراب برای نابودی رژیم بیشتر شد و هیچ گاه زیر بار طرح های صلح نرفتند. حتی زمانی که در سال 1967 آمریکا از طرح «ویلیام راجرز» سخن به میان آورد یا قطعنامه 242 از سوی سازمان ملل صادر شد، هیچ یک از طرف های عربی و صهیونیستی راضی به پذیرش صلح یا مفاد قطعنامه نشدند.

اما ورق زمانی برگشت که بزرگ ترین کشور عربی یعنی مصر پس از جنگ 1973 به این نتیجه رسید که جنگ کارساز نیست و اعراب  به این شیوه نه می توانند صهیونیست ها را شکست بدهند و نه حقوق ملی فلسطینی ها را تحقق ببخشند. به همین دلیل با توافق سینا و ترک دشمنی با رژیم صهیونیستی از سوی مصر، برپایی اجلاس جهانی صلح با حضور اعراب و اسرائیل ضروری به نظر رسید. اما این اجلاس تحت الشعاع سفر «انور سادات» به بیت المقدس و صحبت در پارلمان رژیم قرار گرفت؛ سفری با انگیزه صلح که باعث شگفتی بسیاری شد و آمریکایی ها را به پریایی کنفرانس کمپ دیوید و امضا نخستین پیمان صلح عربی- اسرائیلی در 1979 ترغیب کرد. حتی واهمه از احتمال رویارویی لبنان و سوریه با رژیم در 1980 باعث شد یک کشور عربی پیشنهاد صلح بدهد. عربستان طرح هشت ماده ای فهد را پیشنهاد داد که بر اساس آن اسرائیل در صورت پذیرش و به رسمیت شناختن فلسطین مستقل به طور ضمنی به رسمیت شناخته می شد. این طرح 2 سال بعد به جز لیبی به تصویب تمام کشورهای عربی رسید.

هر چه زمان بیشتری گذشت، عدم تمایل اعراب برای رویارویی با رژیم بیشتر نمایان می شد و از سوی دیگر همچنان ارائه طرح های صلح پابرجا بود. سال 1982 رژیم به لبنان حمله برد و از اعراب حمایتی به عمل نیامد و از سوی دیگر اعتراضات جهانی به اقدامات ظالمانه صهیونیست ها در اردوگاه صبرا و شتیلا آمریکا را به ارائه طرح ریگان واداشت؛ طرحی که فلسطینی ها را از داشتن دولت مستقل محروم می کرد. با چراغ سبز اعراب برای صلح، طرح ها یکی پس از دیگری آمدند. در سال 1983 نیز یاسر عرفات رهبر سازمان آزادی بخش فلسطین بر تحریم های صورت گرفته علیه مصر در کنفرانس بغداد پا گذاشت و با سفر او به مصر، پایه های پذیرش قراردادهای صلح از سوی فلسطینی ها گذاشته شد، اما با کارشکنی اسرائیل عملا این طرح ها نیز شکست خورد.

طرح دیگر پس از سال 2005 و فوت «یاسر عرفات» توسط آمریکا ارائه شد. «جرج بوش» پسر، رئیس جمهور وقت آمریکا و «تونی بلر» نخست وزیر انگلیس برای ساکت کردن اعتراضات اعراب و اسلام گرایان پس از سرنگونی رژیم بعث عراق در سال 2003 و ایجاد تفرقه بین فلسطینی ها در پی فوت عرفات طرح «نقشه راه» را ارائه دادند و خواستار تاسیس کشور فلسطینی در کنار اسرائیل شدند. با عدم موافقت رژیم صهیونیستی آمریکا و اروپا فرایند صلح را در آناپلیس دنبال کردند که نتیجه محسوسی به بار نیاورد. با وجود این شکست، آمریکایی ها از ارائه طرح های بعدی دست نکشیدند. زمانی که «دونالد ترامپ» روی کار آمد، طرح 2 دولتی کلا کنار گذاشته شد و با مشورت «جرد کوشنر»، داماد و مشاور ارشد ترامپ، در سال 2019 از طرح «معامله قرن» رونمایی شد. این طرح به سبب مشروعیت بخشیدن به حاکمیت کامل رژیم بر کرانه باختری و نوار غزه از سوی اعراب رد شد اما در کنار آن طرح صلح ابراهیم و عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل مطرح شد که همچنان بحث داغ منطقه است.

نکته دیگر اینکه در تمام این سال ها با وجود ارائه طرح های صلح متعدد و حتی پذیرش معدودی از آن ها توسط دو طرف، جنگ و نزاع از روابط آن ها رخت نبست و در عین حال کنار برخی جنگ های نسبتا طولانی، منازعات کوتاهی را تجربه کردند. جنگ اولشان در سال 1947 و 1948 بود که 9 ماه و چند روز به طول انجامید و سایر جنگ ها اعم از منازعه 1956 رژیم با مصر، 1967، 1973 و 2006 تنها 6 روز تا 33 روز به درازا کشیدند. تفاوت طوفان الاقصی با جنگ های ذکرشده این است که طوفان الاقصی یک سال است که ادامه پیدا کرده و پایان آن مشخص نیست و از سوی دیگر هنوز هیچ یک از طرح های صلح یا شیوه های حل و فصل از جمله آتش بس، مذاکره، میانجی گری و داوری برای پایان دادن به جنگ یا عدم گسترش آن مفید ظاهر نشده است.

اقدامات بی نتیجه یک ساله

تاکنون به منظور توقف جنگ غزه کشورهایی مانند مصر، قطر و اردن فرآیند دیپلماتیک را در پیش گرفته اند و از سوی دیگر ایالات متحده و سازمان ملل ابتکارات خود را ارائه داده اند که هیچ کدام نتیجه ای جز یک هفته آتش بس در آذر ماه سال گذشته نداشت. در طی این یک سال کشورهای عرب و سازمان هایی مانند آژانس امداد و کار سازمان ملل، صلیب سرخ و سایر سازمان های دولتی خدمات ضروری پزشکی و کمک های بشردوستانه به غزه داشته اند، سازمان ملل متحد قطعنامه هایی را در زمینه مناقشه فلسطین و اسرائیل صادر کرده که عموما بر طرح 2 دولتی تاکید دارد، افکار عمومی وارد میدان شده اند و بارها جنایات رژیم علیه مردم غزه را محکوم کرده و خواستار توقف حملات رژیم شده اند و همچنین از سوی برخی کشورهای اتحادیه اروپا مانند نروژ، اسپانیا و ایرلند کشور مستقل فلسطین به رسمیت شناخته شده است.

از سوی دیگر اعراب یک سری نشست های اضطراری در سازمان های منطقه ای برگزار و بر ضرورت اجرای طرح 2 دولتی تاکید کردند، با صدور بیانیه های عمومی خشونت را محکوم کرده و خواستار خویشتن داری میان طرف ها شدند و حتی برخی در روابط خود با رژیم تجدیدنظر کردند.برای مثال عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل تا پیش از طوفان الاقصی قریب الوقوع به نظر می رسید، اما اکنون این کشور عادی سازی را منوط به پذیرش کشور مستقل فلسطین از سوی رژیم کرده است. همچنین شکایت آفریقای جنوبی از جنایات رژیم در دیوان بین المللی دادگستری در آذرماه گذشته و حمایت برخی کشورها از آن، از دیگر اقدامات انجام شده در یک سال گذشته است.

هیچ کدام این اقدامات اما نتوانسته به کاهش جنایات رژیم و توقف جنگ کمک کند. به درازا کشیدن مناقشه به مدت یک سال و چشم انداز پایان ناپذیری آن باعث شده برخی این جنگ را به اولین جنگ اعراب و اسرائیل تشبیه کنند. جنگ 1948 مانند طوفان الاقصی با حمله اعراب آغاز شد و رژیم در چند جبهه می جنگید. ارتش مصر، عراق، سوریه، لبنان و اردن به فلسطین سرازیر شدند و پیروزمندانه بخش هایی از فلسطین را آزاد کردند، اما پس از یک دوره آتش بس رژیم توانست با گرفتن تجهیزات جدید از سراسر جهان اوضاع را به نفع خود تغییر دهد. در همین راستا تحلیلگران متفق القول پذیرفته اند نتانیاهو قصد دارد به اندازه ای جنگ را طولانی و گسترده کند که در نهایت جنگ را به نفع خودش پایان دهد.

«منصور براتی» تحلیلگر مسائل رژیم صهیونیستی در گفت وگو با ایسنا با اشاره به تفاوت طوفان الاقصی با جنگ های 1948، 1953،1967 و 1973، اظهار کرد: در جنگ های پیشین رژیم صهیونیستی با دولت های عربی می جنگید. یعنی 2 طرف دارای ظرفیت ارتش کلاسیک بودند و جنگ تمام عیار را پشت سر گذاشتند. در این جنگ ها رژیم توانست توانمندی و قدرت بسیار بالایی را به دلایل مختلف از جمله برخورداری از امکانات و تجهیزات نظامی و کمک های ابرقدرت ها نسبت به دولت های عربی داشته باشد و پیروز شود. به نحوی این پیروزی ها محقق شد که پس از هر جنگی که اعراب با رژیم داشتند، دستاورد کمتری برایشان حاصل می شد و در نهایت ادامه حیات خودشان در آینده را در گرو توافق با رژیم دیدند و مجبور شدند با عادی سازی روابط دشمنی را کنار بگذارند.

شکل گیری مقاومت؛ نقطه عطف مبارزه با اسرائیل

وی اضافه کرد: از زمانی که گروه های مقاومت مجزا شکل گرفتند و به محور مقاومت تبدیل شدند، به تدریج جنگ جدیدی در برابر اسرائیل ایجاد شد. یعنی قبلا جنگ ها در سطح دولت ها بود اما از دهه 1990 نوع درگیری های رژیم به درگیری های نامتقارن و فرسایشی تبدیل شد. نقطه قوت این حملات در مقابل رژیم این بود که در این مرتبه کشورهای عرب می توانستند حیات خودشان را با وجود ادامه دشمنی ها حفظ کنند. از آن گذشته اگرچه رژیم صهیونیستی تلاش کرده با توافقات و کمک گرفتن از متحدانش سطح تجهیزات نظامی خودش را بالا ببرد و با دولت های عرب وارد ارتباط شود، اما هر چه به زمان حال نزدیک تر می شویم قدرت مقاومت نیز بیشتر شده است.

این تحلیلگر مسائل رژیم صهیونیستی ادامه داد: در سال 2021 جنگ 12 روزه میان رژیم و غزه درگرفت که سیف القدس نامیده شد. علت جنگ این بود که رژیم محله شیخ جراح را در قدس شرقی از ساکنان فلسطینی تخلیه می کرد و قصد داشت محله را در اختیار یهودیان قرار دهد. حماس در آن زمان به رژیم اولتیماتوم داد که اگر این جریان متوقف نشود، به رژیم حمله خواهد کرد و در نهایت درگیری موشکی و هوایی به وجود آمد. در این نبرد قدرت مقاومت فلسطین قدری افزایش یافته بود و همین رژیم را تهدید می کرد. 2 سال بعد حماس به سطحی رسید که توانست جنگ را در عمل آغاز کند و به طور زمینی وارد زمین های تحت سیطره رژیم شود.

براتی با اشاره به قدرت مضاعف مقاومت در زمان جنگ طوفان الاقصی، بیان کرد: در طوفان الاقصی مقاومت توانست در 2 روز اول 1200 اسرائیلی را بکشد و 254 نفر را اسیر کند که چنین چیزی در تاریخ منازعات اسرائیل و اعراب بی سابقه است. علاوه بر آن، از فردای جنگ طوفان الاقصی یعنی هشتم اکتبر حزب الله وارد معرکه شد و تبادل آتش را در جبهه شمالی با صهیونیست ها آغاز کرد. لذا در عین حال که گروه های مقاومت قدرتشان را افزایش دادند، یکپارچگی هم میانشان شکل گرفته است و  لبنان، یمن، عراق و ایران هم در کنار حماس قرار گرفته اند.

وی عنوان کرد: بنابراین با مقایسه تفاوت تقابل مقاومت با اسرائیل در طول تاریخ، در خصوص علت طولانی شدن جنگ طوفان الاقصی می توان گفت که اکنون نسبت به گذشته تقابلات نامتقارن هستند و مقاومت توانمندی بیشتری نشان داده و بر خواسته خود ثابت قدم مانده است. در صورتی که قبلا کشورهای عرب سریعا مجبور به کنار گذاشتن دشمنی می شدند و به تناسب جنگ های گذشته راه حل های ساده تری پیش پای صهیونیست ها برای مقابله با اعراب وجود داشت.

این تحلیلگر مسائل رژیم صهیونیستی در خصوص اینکه آیا با وجود این شرایط می توان به شیوه های دیپلماتیک و مسالمت آمیز برای پایان دادن به جنگ غزه امیدوار بود، گفت: به نظر می رسد صهیونیست ها قصد دارند دست کم تا یکی دو ماه دیگر جنگ در لبنان را ادامه دهند و زیرساخت ها را بزنند و حتی زمینی وارد شوند و مناطقی را اشغال کنند. در این شرایط که مقاومت هم نسبت به گذشته قدرت بیشتری گرفته، ابتکارات دیپلماتیک خیلی به نتیجه نمی رسد، اما این ابتکارات باید شروع شود، کار به سطح شورای امنیت برسد، بارها تلاش شود و قطعنامه هایی به تصویب برسد. هرچه این روند سریع تر شروع شود، زودتر می توان صهیونیست ها را راضی کرد دست از جنگ طلبی بردارند. اگرچه ممکن است تلاش های دیپلماتیک به سرانجام نرسد، اما می تواند اراده اسرائیلی ها برای ادامه جنگ را تضعیف کند.

انتهای پیام