امواج فراصوت؛ ابزاری عالی برای بهبود کیفیت اسانس های گیاهی

به گزارش ایسنا، استفاده از ترکیبات طبیعی در صنایع دارویی و بهداشتی به دلیل خواص بیولوژیکی ارزشمند آن ها، اهمیت فراوانی یافته است. یکی از این ترکیبات، تیمول، ماده ای موثر با خواص ضدالتهابی، ضدعفونی کننده و ضددیابت است که در اسانس گیاه آویشن باغی با نام علمی تیموس ولگاریس به وفور یافت می شود. تیمول به دلیل توانایی های دارویی متعدد، یکی از ترکیبات مورد توجه محققان و صنایع مختلف از جمله صنعت داروسازی و محصولات بهداشتی است. اما استخراج این ماده از منابع طبیعی مانند گیاهان، به روش های خاص و بهینه نیاز دارد تا هم بازدهی استخراج افزایش یابد و هم کیفیت ماده مؤثره حفظ شود. استفاده از روش های سنتی برای استخراج ترکیبات مانند تقطیر آبی یا بخار آب مشکلاتی مانند اتلاف ترکیبات فرار و طولانی بودن زمان فرآیند را به دنبال دارد.

ضرورت بهینه سازی روش های استخراج اسانس از گیاهان دارویی به دلیل نقش مهم آن ها در بهبود کیفیت داروها و محصولات گیاهی همواره مورد توجه محققان بوده است. ترکیبات فراری همچون تیمول در گیاهانی نظیر آویشن می توانند در فرآیند استخراج به راحتی تبخیر شوند یا تحت تأثیر گرمای زیاد از بین بروند. بنابراین، به کارگیری روش های جایگزین با راندمان بالا و کمترین آسیب به ترکیبات اصلی، موضوعی ضروری است. در همین راستا، استفاده از امواج فراصوت به عنوان روشی نوین برای افزایش میزان ماده مؤثره در اسانس گیاهان مورد بررسی قرار گرفته است.

در این زمینه، محققان، حسین دهقان از مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه شاهد و همکارش با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، پژوهشی را برای بررسی تأثیر امواج فراصوت بر تغییرات فیتوشیمیایی اسانس گیاه آویشن باغی انجام داده اند. این پژوهشگران در تلاش بودند تا با استفاده از امواج فراصوت، میزان ماده مؤثره تیمول را افزایش دهند و به بهبود کیفیت اسانس دست یابند.

این مطالعه با برداشت گیاه آویشن باغی از مناطق جنوبی تهران در مرحله گل دهی آغاز شد. گیاهان پس از برداشت، توسط دستگاه تقطیر آبی (کلونجر) استخراج و ترکیبات شیمیایی آن ها با استفاده از روش های پیشرفته کروماتوگرافی گازی شناسایی شدند. سپس امواج فراصوت تحت شرایط مختلفی از جمله دما، زمان و نسبت اسانس به آب بر اسانس استخراج شده اعمال شد.

نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که میزان تیمول در اسانس اولیه آویشن حدود 44 درصد بوده و پس از اعمال امواج فراصوت، این مقدار به طور چشمگیری افزایش یافته است. به طور خاص، با بهینه سازی شرایط مانند دمای 20 درجه سانتی گراد و مدت زمان 10 دقیقه، تیمول به میزان 70 درصد افزایش پیدا کرد.

بر اساس یافته های این تحقیق، امواج فراصوت توانستند با تحریک واکنش های شیمیایی و رادیکالی، تولید تیمول از پیش سازهایش را به طور مؤثری افزایش دهند. این امواج با تولید رادیکال های آزاد در محیط حاوی آب و اکسیژن، تغییراتی در ترکیبات فیتوشیمیایی اسانس ایجاد کرده اند که نتیجه آن افزایش چشمگیر میزان تیمول است. این افزایش نه تنها به بهبود کیفیت اسانس گیاه آویشن کمک می کند، بلکه امکان تولید محصولات دارویی مؤثرتر را نیز فراهم می سازد.

اهمیت این تحقیق در آن است که روش امواج فراصوت به عنوان یک روش ایمن، سریع و کم هزینه توانسته است راندمان استخراج و کیفیت ماده مؤثره را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. همچنین، این روش می تواند در صنایع مختلف از جمله داروسازی، مواد غذایی و حتی محصولات آرایشی بهداشتی کاربرد داشته باشد، چرا که استفاده از ترکیبات طبیعی با کیفیت بالا در این صنایع بسیار حائز اهمیت است.

قابل ذکر است این یافته های تحقیقاتی در فصلنامه «اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی» منتشر شده اند. این نشریه تحت نظر دانشگاه آزاد اسلامی گرگان و انجمن گیاهان دارویی ایران فعالیت می کند و به چاپ مقالات پژوهشی در زمینه گیاهان دارویی و فیتوشیمیایی می پردازد.

انتهای پیام