خشکی تالاب ها و افزایش گردوغبار؛ نیاز فوری به تخصیص حقابه

خشک شدن تالاب ها عمدتاً به دلیل تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی، مدیریت نادرست منابع آب، و استخراج بی رویه آب های زیرزمینی رخ می دهد. به عنوان مثال، در کشور ما، تالاب هایی مانند هورالعظیم و گاوخونی که زمانی زیستگاه گونه های متعدد گیاهی و جانوری بودند، اکنون به منابع عمده گرد و غبار تبدیل شده اند.

مطالعات نشان می دهد که با کاهش میزان آب در این تالاب ها، میزان گرد و غبار و ذرات معلق در هوا به طرز چشم گیری افزایش یافته است.

گرد و غبار با سلامت مردم چه می کند؟

افزایش طوفان های گرد و غبار نه تنها بر محیط زیست تاثیر منفی دارد، بلکه بهداشت عمومی را نیز به خطر می اندازد. این ذرات ریز که اغلب حاوی مواد شیمیایی و آلاینده های صنعتی هستند، هنگام تنفس به سیستم تنفسی انسان ها وارد می شوند و باعث افزایش بیماری های تنفسی، آلرژی ها و مشکلات قلبی ـ عروقی می شوند.

یکی از اصلی ترین تأثیرات گردوغبار بر سلامت انسان، ایجاد و تشدید بیماری های تنفسی است. ذرات ریز گردوغبار (PM2.5 و PM10) به دلیل اندازه بسیار کوچک خود، به راحتی وارد ریه ها شده و در سیستم تنفسی نفوذ می کنند. این ذرات می توانند منجر به التهاب راه های هوایی، ایجاد آسم، برونشیت و تشدید مشکلات تنفسی موجود شوند، به ویژه افرادی که از قبل دچار مشکلات ریوی هستند، در مواجهه با گردوغبار، با تشدید علائم بیماری های خود مواجه خواهند شد.

تحقیقات نشان داده اند که مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق موجود در گردوغبار می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی ـ عروقی را افزایش دهد. این ذرات باعث افزایش فشار خون، افزایش احتمال سکته قلبی و تشدید بیماری های قلبی موجود می شوند. به دلیل تحریک سیستم عصبی سمپاتیک، مواجهه با گردوغبار می تواند باعث افزایش تعداد ضربان قلب و مشکلات ریتم قلبی نیز شود.

گردوغبار می تواند آلرژی ها و عفونت های مختلفی را نیز تشدید کند. افرادی که مستعد واکنش های آلرژیک هستند، در هوای آلوده به گردوغبار با افزایش علائمی مانند عطسه، آبریزش بینی، خارش چشم و سرفه مواجه می شوند. علاوه بر این، گردوغبار می تواند باکتری ها و ویروس های موجود در هوا را منتقل کرده و احتمال ابتلا به عفونت های ویروسی و باکتریایی را افزایش دهد.

گروه های آسیب پذیر مانند کودکان، سالمندان، زنان باردار و افرادی که دارای بیماری های مزمن مانند دیابت یا بیماری های ریوی و قلبی هستند، بیشتر در معرض خطرات ناشی از گردوغبار قرار دارند. برای این افراد، حتی مواجهه کوتاه مدت با گردوغبار می تواند عواقب جدی تری به همراه داشته باشد، از جمله افزایش نیاز به مراجعه به مراکز درمانی، بستری شدن در بیمارستان و حتی مرگ زودرس در موارد شدید.

همچنین گرد و غبار می تواند به کاهش کیفیت محصولات کشاورزی و فرسایش خاک کمک کند، که این مسئله به خودی خود تهدیدی برای امنیت غذایی منطقه محسوب می شود.

علاوه بر این، طوفان های گرد و غبار می توانند از مرزهای جغرافیایی عبور کرده و به کشورهای همسایه و حتی مناطق دورتر نیز سرایت کنند. به عنوان مثال، طوفان های گرد و غباری که از مناطق خشک شده تالاب های عراق و سوریه به وجود می آیند، تاثیرات مخربی بر مناطق غربی ایران دارند و در سال های اخیر بسیاری از استان های این کشور با طوفان های شدید گرد و غبار مواجه بوده اند.

تبدیل 47 درصد تالاب های کشور به کانون گردوغبار

در سال های اخیر تخصیص حقابه محیط زیست به کشاورزی درحال که در قوانین کشور ما آمده است که اولویت تخصیص آب پس از شرب به محیط زیست است، باعث شده تا به گفته معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، حدود 47 درصد از پهنه های تالابی کشور تبدیل به مراکز گردوغبار شود.

گردوغبار ناشی از خشکی تالاب های داخلی به ویژه در مساحت اطراف تالاب منجر به تهدید سلامت شهروندان شده که نمونه آن را در سیستان و خشکی هامون و خوزستان و خشکی هورالعظیم دیده ایم. اگرچه که کاهش بارش ها نیز نقش به سزایی در خشکی تالاب های کشور دارد اما به نظر می رسد که در چنین شرایطی پرداخت حقابه تالاب های کشور حتی در کمترین حالت به اندازه ای که تالاب به بستر گرد و غبار تبدیل نشود، ضروری است.

تبدیل شدن تالاب های کشور به کانون های گردوغبار نباید بیش از این ادامه داشته باشد

با توجه به شرایط فعلی کشور این توقع وجود دارد که در دولت چهاردهم موضوع پرداخت حقابه تالاب ها توسط سازمان حفاظت محیط زیست به جد پیگیری شود. البته این موضوع در همین دوره کوتاه ریاست شینا انصاری بر سازمان حفاظت محیط زیست بارها مطرح شده و معاون رییس جمهور در آخرین اظهار خود نیز تأکید کرده بود که تبدیل شدن تالاب های کشور به کانون های گردوغبار نباید بیش از این ادامه داشته باشد.

همچنین احمدرضا لاهیجان زاده؛ سرپرست جدید معاون محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست نیز در مراسم معارفه خود پیگیری حقابه تالاب ها را جزو اولویت های اصلی این معاونت عنوان کرد.

بدون شک بازگرداندن آب به تالاب ها و احیای آن ها به عنوان راهکاری برای کاهش گرد و غبار و جلوگیری از تشدید بحران های زیست محیطی و بهداشتی ضروری به نظر می رسد و باید ببینیم که عزم سازمان حفاظت محیط زیست در دولت چهاردهم برای تخصیص حقابه تالاب ها در وزارت نیرو نیز وجود دارد یا خیر؟

جلوگیری از خشکی تالاب ها نیازمند همکاری های گسترده ملی و بین المللی، تدوین سیاست های پایدار در مدیریت منابع آب و جلوگیری از استخراج بی رویه است. راهکارهای طبیعی مانند حفظ و احیای پوشش گیاهی نیز می توانند به تثبیت خاک و کاهش گرد و غبار کمک کنند. در غیر این صورت، خشک شدن تالاب ها به یکی از عوامل اصلی تشدید طوفان های گرد و غبار و تخریب محیط زیست تبدیل خواهد شد.

انتهای پیام/