چرا کارگردانان از سید جمال الدین می ترسند

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، مستند سینمایی «جمال الدین»، محصول مرکز مستند سوره، به تهیه کنندگی امیر روئینی و کارگردانی امیر روئینی و علی کوشا با نگاهی به زندگی و فعالیت های مبارزاتی سیدجمال الدین اسدآبادی، اندیشمند سیاسی ، در واقعه دراماتیک نهضت توتون و تنباکو از اواسط شهریورماه، همزمان با روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس در پلتفرم هاشور به صورت آنلاین اکران شده است.

امیر روئینی یکی از کارگردانان، تهیه کننده و محقق اثر در گفتگو با ما درباره بازه زمانی که از زندگی سید جمال الدین اسدآبادی برای روایت در این مستند انتخاب شده است، گفت: افراد آنچنان با شخصیت سیدجمال الدین اسدآبادی آشنایی ندارند، در نتیجه ما باید در وهله اول برای مخاطب جذابیت ایجاد می کردیم. پس از آن ما به این فکر کردیم که ایران یکی از نقاط عطف بزرگ او و این بخش از زندگیش به ما مرتبط بود. پس آن را برگزیدیم و بخش ایران را پُررنگ تر کردیم تا در نگاه مخاطب جذاب واقع شود.

وی درباره نپرداختن به دیگر بزرگان آن دوره مانند آشتیانی، نجفی و ... بیان کرد: ما همواره بحث قرارداد رژی و تحریم توتون و تنباکو را به میرزا حسن آشتیانی ربط داده ایم؛ اما هرگز کسی به این اشاره نکرده است که خود او قبل و بعد قرارداد رژی چه کسی بود. بر این اساس سید جمال الدین طراح این ماجرا بوده است و میرزا حسن آشتیانی بر اساس جایگاهش فتوا می دهد. مستند ما نمی خواهد درباره افرادی مانند آشتیانی صحبت کند بلکه تمرکز اصلی ما روی سید جمال الدین اسدآبادی است.

هنگامی که مشغول تحقیق روی قرارداد رژی بودیم، متوجه شدیم که ماجرای تحریم توتون و تنباکو توسط شخص دیگری رهبری و طراحی شده است و نهایتا به واسطه یک فتوا به نتیجه می رسد که در تاریخ کمتر به آن پرداخته شده و سرسری از آن گذشته اند

تهیه کننده «جمال الدین» ادامه داد: اصل ماجرا برای ما اتحاد و رهبری بود که سیدجمال الدین اسدآبادی ایجاد کرد. البته ما رویکردی هم داشتیم که بیشتر درباره این عزیزان بگوییم؛ اما مجالش نبود. همچنین درباره بقیه این افراد اطلاعات زیادی وجود داشت اما ما ترجیح دادیم بیشتر از سیدجمال الدین اسدآبادی بگوییم.

روئینی درباره دلیل اصلی ساخت این مستند اظهار کرد: ما هنگامی که مشغول تحقیق روی قرارداد رژی بودیم، متوجه شدیم که ماجرای تحریم توتون و تنباکو توسط شخص دیگری رهبری و طراحی شده است و نهایتا به واسطه یک فتوا به نتیجه می رسد. این اتفاق جزو آن دسته از مباحثی است که در تاریخ کمتر به آن پرداخته شده است یا سرسری از آن گذشته اند. پس برایمان جذاب بود که به سراغ آن برویم.

وی افزود: ما بعد از یک تحقیق کلی، فیلمنامه را نوشتیم و پس از آن بر اساس فیلمنامه تحقیق را پیش می بردیم. در این میان به مطبوعاتی که در انگلیس و فرانسه چاپ شده بود، برخورد کردیم که در آن با سیدجمال الدین مصاحبه کرده بودند.

سید جمال الدین عمر زیادی خود را با تقیه گذراند

یکی از کارگردانان مستند «جمال الدین» ضمن تایید این موضوع که سید جمال الدین اسدآبادی درصد زیادی از عمر خود را در تقیه و با تغییر هویت گذرانده، درباره عدن پرداختن به این موضوع در مستند گفت: قطعا این موضوع می توانست جذاب باشد اما باید این نکته را در نظر بگیریم که این ماجرا چقدر در خدمت قصه اصلی ماست. این موضوع صرفا می توانست جذاب باشد اما علت اینکار برای ما مهتر بود و ما هم در مستند مجال نداشتیم که به این موضوع هم بپردازیم.

روئینی در پاسخ به این پرسش که اگر به زمان تولید کار بازگردد، چه تغییراتی در مستند ایجاد می کند، خاطرنشان کرد: باز هم همین کار را می ساختم چراکه فکر می کنم گام اولم برای معرفی سیدجمال الدین اسدآبادی کاملا قابل قبول بود و توانستم مخاطب را جذب کنم . باید بگویم شخصیت سیدجمال الدین اسدآبادی بسیار عجیب است و اگر می خواستیم همه چیز را درباره او بگوییم، به نوعی لاف زدن بود. ما باید از ویژگی های خوب او کم می کردیم که مخاطب فکر نکند کار ما تملق است. برای همین ما او را بسیار کمتر از آنچه بود، نشان دادیم.

وی درباره عدم پرداختن به این شخصیت برجسته تاریخ در سینما و تلویزیون تصریح کرد: من فکر می کنم علت نپرداختن به شخص سیدجمال الدین اسدآبادی، ترس آدم ها از قضاوت شدن است چرا که هجمه ها و تهمت های زیادی روی این شخص وجود دارد. حتی عده ای او را فراماسون می دانند اما در تحقیقات ما این موضوع کامل رد شد.

نمایی از فیلم مستند سینمایی «جمال الدین»

انگلیسی ها به جای کشتن سیدجمال الدین اسدآبادی تفکر او را کشتند

تهیه کننده «جمال الدین» ادامه داد: من حتی پیشنهاد ساخت مستندی با موضوع فراماسون در حضور سیدجمال الدین را به سازمان سینمایی سوره دادم. کاملا مشخص است که این کار توطئه انگلیس است چراکه آن ها آدم ها را نمی کشند چون می دانند پس از مرگ این افراد قهرمان می شوند. انگلیسی ها به جای کشتن سیدجمال الدین اسدآبادی تفکر او را کشتند تا ملت درباره او سوظن داشته باشد. ایشان بسیار آدم مهم و تاثیرگذاری در تاریخ و زندگی نامه اش پُر از قصه است. من مطمئنم زندگی نامه سیدجمال الدین اسدآبادی در قالب قصه نیز بسیار جذاب و قوی خواهد بود.

وی در پایان درباره رضا دیدار که همزمان بازیگر نقش اصلی و مدیر فیلمبرداری کار بود، خاطرنشان کرد: ما در گذشته هم با رضا دیدار تجربه همکاری داشتیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که مدیر فیلمبرداری این کار هم ایشان باشند. از سوی دیگر محسن دارسنج که طراح گریم بسیار حرفه ای هستند را برای تست گریم اینکار در نظر گرفتیم. جالب است بدانید که ما چند نفر را برای تست به آقای دارسنج معرفی کردیم اما همه را رد و در نهایت رضا دیدار را تایید کرد که از نظر من هم انتخاب درستی بود.

مستند «جمال الدین» پیش از این در بخش مسابقه هفدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» حضور داشت و در 2 بخش بهترین نویسنده گفتار متن (امیرمحمد کوچک زاده) و بهترین گوینده گفتار متن (فخرالدین صدیق شریف) نامزد دریافت جایزه شد.

«جمال الدین» که از طریق فراخوان «سینماحماسه» و با رویکرد ساخت مستند از شخصیت های حماسی ایران، در فرایند تولید قرار گرفت، نزدیک به 5 ماه مراحل تحقیق و پژوهش آن طول کشیده و نگارش فیلمنامه و جستجوی تصاویر آرشیوی آن نیز 2 ماه زمان برده است.