«مرد ابدی» روایتی موفق و بکر از نهفته های موشکی ایران

خبرگزاری تسنیم، کتاب «مرد ابدی»؛ روایتی مستند از زندگی پدر موشکی ایران، شهید والامقام سردار حسن طهرانی مقدم به قلم معصومه سپهری از سوی انتشارات خبرگزاری تسنیم و با همکاری انتشارات شهیدکاظمی منتشر شده است و برای نخستین بار در نمایشگاه کتاب تهران عرضه شد، این اثر فاخر حاصل تلاش 13ساله سپهری است که با سبکی جدید در خاطره نگاری جنگ نوشته شده است.

این کتاب حاصل قریب 12 سال، مصاحبه و معاشرت با اصلی ترین افرادی است که حسن طهرانی مقدم در برابر چشم آنان رشد کرد  و «حسن» شد، کاری که هفت ماه بعد از شهادت او، از خانه باصفایش آغاز شد و با جست وجو و سفر در خاطرات و اسناد و تصاویر و مکان هایی که شاهد حیات و شهادت او بودند، تکه تکه ساخته شد تا آینه ای بی غبار، برابر زندگی مردی قرار بگیرد که در طول قریب 13 سال بعد از شهادت، با مطالعه این کتاب خواهیم فهمید چقدر او را نشناخته ایم!

سپهری که پیش از این با آثاری چون «لشکر خوبان» و «نورالدین پسر ایران» میان مخاطبان شناخته شده است، در اثر جدید خود ضمن روایت زندگی شهید طهرانی مقدم، به مجاهدت های این دانشمند برجسته در حوزه فناوری های هوافضا و ابتکارات او در پایه گذاری صنعت موشکی در ایران و طراحی موشک های مختلف پرداخته است.

نگاه جامع نویسنده به بخش های مختلف زندگی شهید طهرانی مقدم سبب شده است «مرد ابدی» از وجوه مختلف نظامی، اجتماعی و فرهنگی برای مخاطب و به ویژه نسل جوان، اثری خواندنی و کاربردی باشد.

کتاب چند ماه پس از انتشار با استقبال قابل توجه مخاطبان مواجه شده و به چاپ سوم رسیده است، میان مخاطبان خاص نیز کتاب با استقبال مواجه شده است ، نویسندگان بسیاری این تجربه سپهری را منحصر به فرد دانسته و «مرد ابدی» را در حکم دانش نامه و مرجعی برای تولید آثار هنری و ادبی بیشتر درباره شهید طهرانی مقدم، شهدای موشکی ایران و... دانسته اند.

* تسنیم: آقای حسام، مجموعه 3جلدی «مرد ابدی» کتابی عظیم در خاطره نویسی دفاع مقدس به شمار می رود، به نظر شما نویسنده چه اندازه در این اثر موفق بوده است؟

در مورد فرماندهانی که بُعد استراتژیک دارند، مثل شهید طهرانی مقدم انتشار کار فراگیر عمومی و جامع که بتواند به عنوان مرجع محل رجوع و استفاده محققان و حتی نویسندگان باشد، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است، نمی توان برای افرادی مانند شهید سلیمانی، شهید طهرانی مقدم، شهید همدانی، شهید کاظمی، شهید حسن باقری و... که فرم راهبردی در دستور کارشان بوده است و اساس تحول در مسیر انقلاب اسلامی و جنگ بودند، با روایت های خرده خاطره، گزیده و تلخیص کار کرد، شخصیت این شهدا با این گونه کارکردن معرفی نمی شود، از این جهت جای خرسندی و تبریک به نویسنده توانا، خوش قلم و ناشر وجود دارد که توانسته اند این گام بزرگ را بردارند.

* تسنیم: معمولاً زنان در خاطره نویسی دفاع مقدس به دلیل توجه بیشتر به جزئیات موفق تر هستند، سپهری با تلاش 12ساله ای که برای انتشار این کتاب داشته تلاش کرده است نکته ای را از قلم نیندازد، با توجه به سابقه دو کار قبلی این نویسنده، قلم وی در «مرد ابدی» را چگونه دیدید؟

نهضت بسیار ارزشمند زنانه نویسی (نوشتن از زنان توسط نویسندگان زن) که فرهنگ و ادبیات خاصی را مبتنی بر نگاه های اجتماعی و احساسات رقیق، زلال و قابل ستایش از بانوان این سرزمین به عنوان دایرة المعارف فرهنگی ارائه کرده است، درخور توجه است، جامعه ما نیاز دارد با مرارت هایی که همسران و مادران در پشت جبهه و حتی در جبهه متحمل می شدند، توسط این قلم های زلال آشنا شوند، از این جهت جریان نهضت زنانه نویسی دست مریزاد دارد، امری که رهبری نیز بر آن صحه گذاشتند و عزیزانی مثل مرتضی سرهنگی آن را راهبری می کنند.

اما من بشخصه یک نگرانی دارم، بشخصه به عنوان کسی که جنگ را به صورت شهودی دیده ام و آن این است که از این قطعه 8ساله در بحث واقعیت های تاریخی که اساس تحول در جریان انقلاب اسلامی بود، غفلت نکنیم، در این مسیر اما ، زنان نویسنده که بتوانند در این عرصه ورود کنند، فضای زمخت و خشن جنگ را با پرنیان کلمات نرم کنند، بتوانند فضایی را ترسیم کنند که خواننده با آن همراهی کند، در عین التزام و تقید به واقعیت به واقع اندک هستند.

سپهری از معدود نویسندگان زن موفق در نوشتن مستند از دفاع مقدس است

البته خانم معصومه سپهری با دو تجربه خوب قبلی «نورالدین پسر ایران» و «لشگر خوبان» می تواند در فضای رزم هم تفکر کند، عرصه تک و پاتک را بشناسد، در اروند تصویرگری کند، از حال وهوای شب های عملیات حرف بزند. وقتی بانویی به این حوزه ورود می کند، اگرچه قصه و روایت را دنبال می کند و باید از جذابیت های تکنیکی خوبی نیز بهره ببرد، اما در عین حال باید کاملاً نعل به نعل با واقعیت ها همراه باشد، از این جهت به نظر من، خانم سپهری جزو معدود نفراتی از قشر بانوان است که در عرصه نوشتن توفیق داشته است به این حوزه ورود کند و موفق بیرون آید.

«مرد ابدی» خلأهای ادبیات دفاع مقدس را پر می کند

ورود به عرصه جنگ خود به خود دشوار است، اینجا که عرصه موشکی است و نامکشوف و مکتوم و ناگفته است، کار دشوارتر است و به طریق اولی ضرورت دارد بار تاریخی و وزن تاریخی موضوع بسیار محکم باشد، به هرحال قرار است حقایق تاریخی ناگفته را باز کنیم، موضوعی که توانسته است موازنه تاریخ را تغییر دهد و یک امنیت ملی برای ما به ارمغان بیاورد.

«مرد ابدی» ارزشمند تر از کارهای پیشین سپهری است

با نگاهی به روش کار و قلم نویسنده در کارهای پیشین و این مجموعه، دستم آمده است که این کار هم هم سنگ و هم وزن بلکه از وجهی ارزشمندتر از کارهای قبلی سپهری است، به جهت اینکه از مردی حرف زده است که پدر موشکی ایران است.

* تسنیم: کتاب ماحصل گفت وگو با 200 راوی است، به نظر می رسد با یک کار مرجع و جامع درباره شهید طهرانی مقدم مواجه هستیم، روشی که سپهری در استفاده از این گفت وگو ها برای رسیدن به متن کتاب برگزیده است، چه اندازه مثمر ثمر بوده است؟

ما نویسنده ها متوجه هستیم که با 180 راوی مصاحبه کردن یعنی چه، راویانی متفاوت از طیف های گوناگون خانواده، دوستان، همراهان، هم رزمان، فرماندهان و...، این همه مطالب را گرفتن و پیاده کردن و مهمتر از همه در یک ساختار و قالب واحد و منسجم که ما به آن اندام وارگی متن با پیکره متن می گوییم ، کار دشواری است، پراکندگی هایی که قهراً تعدد راوی ایجاد می کند، باید به یک انسجام واحد برسد. من وقتی کتاب را دیدم، احساس کردم با هوشمندی سپهری در انتخاب زاویه دید سوم شخص، بخش اعظم مشکلات حل شده است، پراکندگی دیگر حادث نشده است و خواننده صدای نویسنده را نیز می شنود که گزارش می کند، تصویرگری می کند و خبر می دهد، از اموری که راویان متعدد گفته اند.

انطباق روش با متن در «مرد ابدی» به درستی پیش رفته است

500 ساعت مصاحبه هم زمان کمی نیست، سپهری طی سال ها برایش وقت گذاشته است، برای یک کار مرجع تاریخی هم این حجم مصاحبه لازم و ضروری است، از فیلتر نگاه اساتید سخت گیری مثل استاد کمره ای گذر کرده است و من در مقدمه دیدم کار با مشاوره وی پیش رفته است، اطمینان دارم با دقت نظری که از کمره ای و سپهری سراغ دارم، کار در بحث انطباق روش با متن به درستی جلو رفته است.

ورود زلال نویسنده به روایت نویسی «مرد ابدی» را پربرکت کرده است

در مجموع باید خوشحال بود و خدا را شاکر که ما چنین بانوانی میان نویسندگان داریم، با شهامت و جرئت به این عرصه ورود می کنند ، نکته دیگری که بسیار به دل من نشست، این احساس زلال ایشان است، که مانند کسی که وارد حرم می شود و باید تشرفی داشته باشد، خود را پاک و زلال می کند و نیت را خالص، قلم را تطهیر می کند و با این شرایط برای نوشتن خاطرات وارد می شود، این نوع مواجهه به کار برکت می دهد و زمینه توفیق خواهد بود، در مجموع سپهری به عنوان یک نویسنده مؤمن، محقق و اندیشمند به خوبی توانسته است این مسیر را طی کند.

* تسنیم: با توجه به اینکه شهید طهرانی مقدم پیش از شهادت گمنام بودند، به نظرتان چقدر هنوز جای کار است، آیا می توان مرد ابدی را در حکم دانشنامه ای مرجع برای تولید آثار بعدی برای شهید در نظر گرفت؟

هر چقدر هم محقق بکوشد تحقیق کند، کار میدانی خوبی داشه باشد، به همه اسناد دسترسی پیدا کند، این اقدامات ارزشمند با حقیقت وجودی و عینی از آن فرد فاصله دارد، این تنها به کار خانم سپهری اشاره ندارد، بلکه همه ما نویسندگان وقتی تصویری از واقعیت ارائه می دهیم، آن تصویر عین واقعیت نیست، تمام حقایق در آن تصویر نمی گنجد، دریا را چگونه می توان در کوزه ریخت، جز اینکه به اندازه گنجایش کوزه می توانیم از آن دریا بهره مند شویم؟

«مرد ابدی» مصدر و مرجعی برای تولید آثار دیگر است

شهید طهرانی مقدم، شهید سلیمانی ، شهید باقری و... دریایی هستند که هر چقدر ظرف ما بزرگ و فراخ باشد، در آن ظرف نمی گنجند، کلمات و عبارات کم می آورند، این شعار نیست ، عین واقعیت است. اما این اقدامات جایگاه مصدری دارند، کسانی که کار مرجع می کنند، مصدر ارائه می دهند، از این مصدر فیلم و رمان ساخته می شود، کار کودک و نوجوان بیرون می آید ، مستندنگارها می توانند قطعه قطعه خرده روایت بنویسند، از این جهت کار قابل تحسینی است، ضمن اینکه از این افراد نوشتن ملاحظات خاص خود را نیز دارد ، برای نمونه به جهت فاصله گرفتن زمانی برخی ملاحظات کاری و امنیتی در کمند کلمات و شکار قلم نمی افتد، ویژگی و خصلت های برگرفته از دفاع مقدس به آن ها یاد داده است از خود حرف نزنند و باید از زبان دیگران آن ها را پیدا کرد، به عبارت دیگر، سرِّ دلبران در حدیث دیگران گفته می شود.

انتهای پیام/+