شیوع «هاری» در پستانداران دریایی برای اولین بار در جهان

به گزارش ایسنا، هرچند این گروهِ موج سواران با بی تفاوتی این حادثه نادر را به شوخی گرفتند اما کارشناسان از شنیدن این خبر نگران شده اند زیرا چنین رفتاری در «فُک های خزپوش» منطقه کِیپ بسیار غیرمعمول است و به نظر می رسد که این قبیل تغییرات رفتاری در پستانداران دریایی در حال تبدیل شدن به الگویی تازه است.

شش روز قبل از این اتفاق هم در آن سوی شهر، یک فُک دیگر با جراحات شدید روی صورتش در ساحل دیده شد و به گفته کارشناسان فقط یک حیوان به شدت تهاجمی می توانسته مقصر چنین آسیب جدی باشد.

از اواخر سال 2021 میلادی مقامات محلیِ این شهر با نگرانی، افزایش حملات فُک ها را گوشزد کرده اند. در حالی که بیشتر فُک ها به حضور مردم توجهی نداشتند اما در چند مورد این حیوانات که به ظاهر مضطرب هم بودند، بدون هیچ تحریکی از محیط، شروع به گاز گرفتن مردم یا حیوانات دیگر کرده بودند.

دکتر «تس گریدلی»، مدیر و مؤسس «Sea Search» که یک سازمان غیردولتی و تخصصی در زمینه تحقیقات پستانداران دریایی است در این باره می گوید: اگرچه رفتاری که این فُک ها از خود نشان داده بودند شبیه به هاری به نظر می رسید اما تا پیش از این، دانش علمیِ موثق ما بر این اصل استوار بود که فُک ها هاری نمی گیرند.

با این حال بعد از حملاتی که در ماه مه گذشته از سوی این حیوانات در منطقه شاهد بودیم و با افزایش حدس و گمان های عمومی، تصمیم گرفتیم نمونه های گرفته شده از چهار فُک (دو مورد که قبلاً ذکر شد به همراه دو مورد دیگر) را برای آزمایش هاری به آزمایشگاه بفرستیم.

گریدلی می گوید: تا پیش از مشخص شدن نتایج آزمایش ها به شدت امیدوار بودیم که این بیماری هاری نباشد.

کلونی فُک های خزپوش در ساحلی در آفریقای جنوبی/عکس: الجزیره

اما جواب آزمایش غیرمنتظره بود: از بین این چهار فُک، جواب تست هاری برای سه حیوان مثبت بود و از آن زمان تاکنون که آزمایش ها روی این پستانداران دریایی در منطقه ادامه یافته تعداد فُک های آلوده به ویروس هاری به 17 مورد رسیده است.

وضعیت فعلی شیوع چگونه است؟

در زمان نگارش این مقاله (حدود 20 روز قبل)، آزمایش هاری در 17 فُک در طول خط ساحلی 650 کیلومتری بین کیپ تاون و خلیج «پلتنبرگ» مثبت تشخیص داده شد.

برخی از این آزمایش های مثبت مربوط به حیواناتی است که از زمان تایید اولین مورد به دلیل رفتار تهاجمی شان کشته شده اند در حالی که برخی دیگر از آزمایش های گذشته نگر روی 130 نمونه زیستی (حفظ شده) توسط سازمان Sea Search به عنوان بخشی از تحقیقات نامرتبط در طول سه سال گذشته ناشی می شوند.

نمونه های زیستی جمع آوری شده توسط Sea Search در سه سال گذشته

حاصل این ارزیابی تا الان این است که تعداد موارد مثبت - هم از آزمایش گذشته نگر و هم ارزیابی آینده نگر - به طور قطع افزایش می یابد.

در حالی که این تحقیقات همچنان ادامه دارد، آخرین توالی یابی نشان می دهد که فُک ها دارای گونه ای از این ویروس در حیات وحش هستند.

به گزارش شبکه تلویزیونی الجزیره، دکتر «برت گاردنر»، دامپزشکی که علاقه خاصی به اپیدمیولوژی این بیماری دارد و مستقر در دانشگاه ملبورن استرالیا است در این رابطه می گوید: بهترین حدس ما این است که فُک های کیپ این نسخه از ویروس هاری را از «شُغال های پشت سیاه» گرفته اند.

شغال پشت سیاه (نام علمی:Lupulella mesomelas) نام یک گونه از سرده کوچک گرگی ها است

به گفته گاردنر، هاری در میان شغال های آفریقای جنوبی یک بیماری بومی است و این حیوانات در میان کلونی های فُک های خزپوش مستقر در ساحل غربی آفریقای جنوبی و نامیبیا می گردند و توله های این فُک ها را شکار می کنند.

این متخصص همچنین در مورد انتقال بیماری از فُک ها می گوید حداقل یک سگ اهلی در کیپ تاون به نظر می رسد که در اثر گازگرفتگی فُک به هاری مبتلا شده باشد با این حال تاکنون هیچ یک از انسان هایی که توسط فُک هار گزیده شده اند به هاری مبتلا نشده اند (شاید به این خاطر که ویروس مرتبط با این حیوانات هنوز قدرت بیماری زایی در انسان را ندارد.)

علت نگرانی دانشمندان چیست؟

این اولین نمونه از شیوع هاری در بین پستانداران دریایی در سراسر جهان است. تنها مورد شناخته شده دیگر، ابتلای یک فُک به هاری در جزیره نروژی «سوالبارد» در سال 1980 بود که به عنوان یک حادثه منفرد در نظر گرفته شد.

گاردنر می گوید: ما نمی دانیم این بیماری چه مسیری را طی خواهد کرد. سوالات زیادی در این زمینه داریم از جمله اینکه نرخ انتقال آن چقدر است و آیا این شبیه چیزی است که ما در پستانداران خشکی زیِ معمولی به دیدن آن عادت کرده ایم یا بیشتر شبیه مرگ و میرهای غیرمنتظره ای خواهد بود که در گذشته در «کودو»های (گونه ای از پستانداران جفت سم آفریقایی از تیره گاوسانان و سرده بزآهو) آلوده به هاری دیده شده است؟

یک «کودو»ی بزرگ در پارک ملی «اتوشا» در نامیبیا

حدود 2 میلیون فُک خزپوش کِیپ در خط ساحلی 3000 کیلومتری زندگی می کنند که از جنوب «آنگولا» تا خلیج «آلگوا» در ساحل شرقی آفریقای جنوبی امتداد دارد.

فُک ها، روزها یا هفته ها را در دریا می گذرانند اما وقتی در خشکی هستند در کلونی های شلوغ زندگی می کنند که نیاز آنها به دفاع از فضای شخصی شان منجر به دعوا و نزاع های مکرر می شود و با توجه به اینکه هاری در درجه اول از طریق بزاق منتقل می شود این وضعیت می تواند نگران کننده باشد.

یک فُک تحت آزمایش برای هاری توسط محققان Sea Search در ماه مه 2024/عکس: الجزیره

گاردنر که کنجکاو است بداند چرا تاکنون در این منطقه ساحلی هیچ انسانی به هاری مبتلا نشده، می گوید: ما از این واقعیت که هنوز هیچ انسانی به هاری مبتلا نشده است، دلگرم هستیم. هنوز نمی دانیم آیا آب شور، بارهای ویروسی را کاهش می دهد یا تا حدی ویروس را غیرفعال می کند؟ یا اینکه لباس های مخصوص غواصان، موج سواران، شناگرها و ماهیگیران که از جنس پلاستیک «نئوپرین» است مانع از انتقال ویروس می شود؟ این ها همه سوالاتی هستند که هنوز پاسخ هیچ یک را نمی دانیم.

آیا خطری بازدیدکنندگانِ ساحلی را تهدید می کند؟

از موج سواران، شناگران، ماهیگیران و سایر ساکنان و بازدیدکنندگان از این منطقه ساحلی خواسته شده است در عین حال که به کارها و تفریحات روزمره خود ادامه می دهند، احتیاط های لازم را هم انجام دهند و در صورتی که حیوان خانگی ای همراه خود دارند، آن را در ساحل رها نکنند و سگ های نگهبان شان نیز همواره قلاده داشته باشند.

«گریگ اوئلوفسه»، کارشناسی که سرپرستیِ تیم مدیریت ساحلی در شهر کیپ تاون را برعهده دارد توصیه می کند: اگر یک فُک آرام دیدید، جای نگرانی نیست اما وقتی حیوانی حالت تهاجمی دارد و به شکل غیرعادی عصبی به نظر می رسد، حتما تا حد امکان مسیر خود را تغییر داده و از محل دور شوید و در اسرع وقت مشاهدات خود را به مسافران ساحلی و مقامات اطلاع دهید.

گاردنر نیز می افزاید: برخی دیگر از علائم غیراختصاصی که نشان می دهد حیوانی ممکن است به هاری مبتلا شده باشد شامل ناهماهنگی در حرکت و سایر علائم عصبی هستند.

هاری یک بیماری سیستم عصبی است که به کندی پیش روی می کند و می تواند ماه ها یا حتی سال ها دوره کمون داشته باشد. با این حال هنگامی که علامت دار می شود تقریبا همیشه در همه گونه ها کشنده است.

طعمه گذاری با واکسن هاری برای راکون ها

وقتی فردی توسط حیوانی گازگرفته می شود، محل زخم باید به مدت 15 دقیقه با آب و صابون شسته شود. مرحله بعدی مراجعه به پزشک برای تزریق ایمونوگلوبولین هاری (که به ویروس متصل می شود) و دوره ای از واکسن های هاری است. با این روش، ابتلا به هاری بسیار بعید است.

محتمل ترین نتیجه شیوع چیست؟

هر چند گاردنر و گریدلی، دو متخصصی که در این پژوهش جامع مشارکت داشته اند هر دو تاکید می کنند که هیچ سابقه علمی در مورد شیوع هاری در میان پستانداران دریایی وجود ندارد اما به طور کلی تجربه این بیماری در حیوانات خشکی زی، سه سناریوی ممکن را نشان می دهد:

این بیماری را می توان از طریق برنامه های واکسیناسیون ریشه کَن کرد. با این حال با گسترش 2 میلیون فُک در سه کشور (آنگولا، نامیبیا، آفریقای جنوبی)، این روش امکان پذیر نیست به خصوص که واکسن هاری باید در دُزهای متعدد تزریق شود تا کاملا مؤثر باشد. بدیهی است روش طعمه گذاری خوراکی با واکسن برای مهار بیماری در حیوانات نیز باید انجام شود همانطور که برای «راکون»ها و «کایوت»ها (گرگ صحرایی آمریکای شمالی) انجام می شود. سناریوی دوم این است که این بیماری در بین فُک های خزپوش کیپ به یک بیماری بومی سطح پایین تبدیل می شود با شدت گرفتن های گاه به گاه مانند آنچه در حال حاضر تجربه می شود. همانطورکه کارشناسان منطقه می گویند تاثیر آن بر جمعیت فُک ها ناشناخته باقی مانده است. اما در سایر حیوانات منطقه، هاری به جای اینکه منجر به مرگ و میر دسته جمعی شود به طور معمول یک سیر صعودی آهسته از شیوع بیماری، رسیدن به نقطه اوج و کاهش دوباره را طی می کند. و بالاخره سومین سناریو این است که این بیماری شایع تر و وضعیت آن وخیم تر می شود، باعث مرگ و میرهای بیشتر و گسترده تر می شود، همانطور که در دهه 1970 با «کودو»ها در نامیبیا اتفاق افتاد.

گاردنر می گوید: بر اساس آنچه تاکنون می دانیم، سناریوی دوم محتمل ترین سناریو است. وی همچنین افزود عموم مردم می توانند مطمئن باشند که دانشمندان سراسر جهان به این موضوع توجه کامل دارند.

آیا کل اکوسیستم دریایی در معرض خطر است؟

هرچند شیوع هر نوع بیماری به هیچ وجه ایده آل نیست اما به نظر نمی رسد - حداقل در حال حاضر - وضعیت هراسناک باشد. به علاوه از آنجا که هاری فقط پستانداران را تحت تاثیر قرار می دهد، بنابراین نیازی به نگرانی در مورد ابتلای سایر گونه ها در اکوسیستم های دریایی نظیر مرغ های دریایی یا پنگوئن ها نیست. همچنین به رغم آنکه دلفین ها یا نهنگ ها (که جزو پستانداران آبزی هستند) از نظر تخصصی می توانند بیماری را از فُک ها بگیرند اما الگوهای رفتاری آنها این امر را بسیار بعید می کند.

با این حال دانشمندان بیش از همه نگران فُک های ولگرد از نواحی پایین دست قطب جنوب هستند به ویژه «فُک فیل»هایی که کاملا به فُک های کیپ نزدیک می شوند. آنها احتمال می دهند فُک فیل ها به این بیماری مبتلا شده و آن را به محدوده خانه خود بازگردانند.

«فُک فیل»، جانوری بزرگ در سرده Mirounga است که در سواحل اقیانوس آرام مانند کشورهای آمریکا، مکزیک و کانادا زندگی می کند و نسبت به جانوران هم خانواده خود در قطب جنوب جثه کوچک تری دارد

اوئلوفسه می گوید: اگرچه این امر بسیار بعید تلقی می شود (چون هر سال فقط تعداد انگشت شماری فُک ولگرد وجود دارد) اما برنامه ای برای واکسینه کردن همه حیوانات ولگردی که در این نواحی دیده می شوند، وجود دارد. همچنین برنامه هایی هم برای واکسینه کردن «فُک های بندری» (فُک های خزپوش کیپ که در بندرگاه ها زندگی می کنند) که اغلب توسط انسان شکار و مصرف می شوند، وجود دارد.

از طرفی یکی از گونه های محلی که ممکن است بیشتر در معرض خطر باشد، گونه ای از تیره راسویان به نام «شِنگ بدون پنجه کِیپ» یا شِنگ آفریقایی است که به طور منظم با فُک های کیپ در تعامل است و دارای جمعیت بسیار کوچک تر و آسیب پذیرتر بین 21 تا 30 هزار حیوان است.

شِنگ بی پنجه آفریقایی با نام علمی «Aonyx capensis»

یکی از نگرانی های اصلی محققان این است که وقتی فصل تولیدمثل در اکتبر شروع می شود، فُک ها در گروه های بزرگ جمع می شوند و احتمال انتقال بیماری گسترش می یابد.

اوئلوفسه تاکید می کند مقامات ساحلی به همکاری نزدیک با دامپزشکان و دانشمندان ایالتی برای اجرای اقدامات پیشگیرانه مداوم برای مدیریت مسئولانه شیوع هاری ادامه خواهند داد.

99 درصد ابتلا به هاری در جهان بر اثر گازگرفتگی سگ هاست

بنابر اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیماری هاری تهدیدی جدی در 150 کشور و منطقه در سراسر جهان به ویژه در آسیا و آفریقاست. سالانه 60 هزار نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست می دهند. همچنین 99 درصد از موارد بر اثر گازگرفتگی سگ ها بوده است.

هرچند برای هاری واکسنی وجود دارد که پس از گازگرفتگی مؤثر است اما اگر گازگرفتگی در صورت یا نزدیک به عصب باشد واکسن همیشه مؤثر نیست.

برخی علائم هاری در جانداران مختلف:

انسان: ترس از نور، ترس از آب، ترس از جریان هوا، درد شدید در گلو و عدم توانایی در بلع (به خاطر درد)، کبودی شدید روی پوست، فلجی در فَک، استفراغ، فلجی در دست و پا (نادر است)، ترشح شدید بزاق (انسان در نهایت به علت خفگی جان خود را از دست می دهد) سگ و گرگ: حالت تهاجمی و ترشح شدید بزاق (در کمتر از یک هفته جانور می میرد) شتر: خمیازهٔ بیش از حد روباه و گربه: به سمت نوازش تمایل دارند که در صورت تماس، انگشت را گاز می گیرند. گاو: چوب های طویله و ظرف غذای خود را گاز می گیرد. بز و گوسفند: جمجمه شان را به دیوار یا ستون تکیه داده و فشار می دهند.

انتهای پیام