اهمیت شناخت تیپ های شخصیتی دانش آموزان

وحید نوربخش مشاور آموزشی خانواده و مدرس دانشگاه در گفت وگو با خبرنگار مهر، در خصوص شناخت تیپ های شخصیتی گفت: به طور قطع شناخت تیپ های شخصیتی می تواند به برقراری ارتباطی بهتر و با کیفیت تر ما با فرزندانمان بسیار کمک کند. این روزها با بازگشایی مدارس می توان اشاره کرد که آگاهی معلمین از تیپ های شخصیتی مساوی با تسهیل در فرآیند ارتباط گیری با دانش آموزان و حتی فرآیند آموزشی آنها هستند.

وی ادامه داد: تحقیقات انجام شده نشان می دهد وقتی ما مدتی در اتاقی باشیم که در همه وسایل و دیوارهایش رنگ قرمز بسیار به کار رفته باشد، شرایط روحی و جسمی مان خیلی متفاوت خواهد شد تا زمانی که در یک اتاقی باشیم که رنگ غالب وسایلش سبز یا آبی روشن است. در این دو مکان متفاوت حالمان، شرایط جسمانی مان و حتی ضربان قلبمان متفاوت می شود. همان طور که وقتی ما رنگ های مختلفی را می بینیم تأثیرات مختلفی بر مغز ما دارد و ما عملکردهای متفاوتی را از خود نشان می دهیم. همان طور هم آدم های مختلف وقتی با آنها حشر و نشر داریم و وقتی با آنها زندگی می کنیم تأثیرات مختلفی را بر ما، بر جسم ما و عملکرد مغز ما می گذارند.

نوربخش در خصوص ضرورت شناخت تیپ های شخصیتی برای معلمین ادامه داد: وقتی شغل معلمی را برگزیدیم بدان معناست که ما در شغلمان با گروهی از دانش آموزان مواجه هستیم و به آن معناست که با طیفی از رنگ ها شخصیتی سر و کار داریم. در حقیقت با یک رنگین کمان طرف هستیم. بر اساس تئوری رنگ ما طیف های متفاوتی داریم بعضی از دانش آموزان طیف بنفش هستند، برخی در طیف قرمز، بعضی از بچه ها آن سر طناب طیف رنگی هستند مثلاً طیف آبی. این بدان معناست که روحیاتی متفاوت و شخصیتی مستقل دارند.

نوربخش افزود: بعضی ها ملایم و آرام هستند، بعضی ها پر جنب و جوش هستند این تفاوت های فردی هر انسان با انسان دیگر است و به صورت طیف عمل می کند یعنی این طور نیست که یک آدمی آبی باشد یا آدمی قرمز باشد نه طیفی که رنگ های مختلف و طول موج های متفاوتی را دارد یعنی در واقع انسان ها مانند همه رنگ ها که طول موج متفاوتی با رنگ دیگر دارند، انسان ها هم یک طول موج متفاوتی از انسان های دیگری دارند و تأثیر گذاری ها و تأثیرپذیری های متفاوتی دارد.

این مشاور آموزشی گفت: وقتی اولیا و معلمین و کادر آموزش این تفاوت ها رو حس کنند و نسبت به آنها آگاه شوند. آنجاست که شخصیت های مختلف رنگ پیدا می کند و می پذیریم که هر شخصیتی به گونه خاص خود عمل می کند البته در طول طیف.

نوربخش ادامه داد: دانشمندان حوزه روانشناسی و رفتار درمانی شخصیت های افراد را طبقه بندی می کنند. البته دانشمندان مختلف، بر اساس شیوه های مختلف. این بدین جهت است که ما بفهمیم داشتن افراد متفاوت به این معنا نیست که وقتی یک فردی در یک گروه و طبقه رفتاری قرار گرفت یعنی با همه ی اعضای آن گروه لزوماً یک مدل عملکردی دارد. همه یک جور دنیا رو می بینند نه. می خواهند بگویند که عملکرد غالبشان اینگونه هست، معمولاً این کارها رو انجام می دهند وگرنه واقعیت این هست که ما روی طیف قرار داریم و هر کسی از حدود این نه میلیارد نفر جمعیت در این دنیا، یک نقطه این طیف رو اشغال کرده و یک موجود منحصر به فرد است.

نوربخش در پاسخ این سوال که آیا شناخت طیف در شناخت توانایی های افراد مؤثر است گفت: همان طور که گفتیم هر فرد موجود منحصر به فردی است. پس توانایی های یادگیری متفاوتی دارد، عملکردش در یک شرایط ثابت می تواند متفاوت باشد. هر کسی یک جور یاد می گیرد، هر کسی یک جور دنیا را نگاه می کند، به طور مثال شما یک فایل عکس را که رنگهای مختلف دارد. وقتی در یک مانیتور می بینید آن رنگ قرمزش یک مدل بازتاب دارد و وقتی در قاب موبایل می بینید همان رنگ قرمز یک مقدار تفاوت کرده، وقتی هم در تلویزیون دیده می شود یک جور دیگر است و همین فایل عکس را وقتی پرینت می گیریم رنگ قرمز در آن فرق می کند.

وی بیان داشت: نکته مثال آنجاست که اصل فایل که یکی بوده پس چرا در هر دستگاهی قرار گرفت یک نماد و یک نمود دیگری را پیدا می کند؟ آدم ها هم همین گونه هستند. محبت از دیدگاه من یک شکل دارد و از دیدگاه کسی دیگر محبت رنگ دیگر دارد و او به گونه ای دیگر رنگ محبت را می بیند.یکی برداشتش از رفتار دارای خشم یک چیز است و در دیگری همان رفتار دارای خشم به رفتار پرخاشگرانه تلقی می یابد. یکی تیره تر می بیند و یکی روشن تر. فرض کنید که شما با یک دیو با یک غول دوست شدید وقتی او به پشت شما میزند که از شما تشکر کند ممکن است شما چند متر به آن طرف تر پرت شوید. قصد و نیت او تشکر از شما بوده و سعی می کند به شما محبت کند اما اینگونه ابراز می کند و شما هم آسیب می بینید و حتی ممکن است استخوان هایتان هم دچار شکستگی شود. او قصد دارد محبت کند، منتها نتیجه محبت او شکستن شانه های شماست.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: پروفسور آرتور کارمازی نویسنده کتاب روانشناسی رنگ مغز در ارتباطات می گوید: «مغز ما به طور ژنتیک برای پردازش اطلاعات با روش خاص خودش عمل می کند. یعنی هر مغزی یک جور دیتاها را جمع و جور می کند و نتیجه گیری می کند از آن دیتاها تفاوت آدم ها با یکدیگر نشان داده می شود. پس ما نمی توانیم یک برنامه ثابت برای همه دانش آموزان و همه فرزندانمان داشته باشیم.»

کارمازی مثال میزند که بعضی از آدم ها رنگ مغزشان بنفش است اینها آدم هایی هستند که در زندگی همه چیز را با همه چیز مرتبط می بینند. مثلاً دیروز این اتفاق افتاد امروز یک اتفاق دیگر. در ذهنشان این دو اتفاق را به یکدیگر متصل می کنند و یک نتیجه گیری می کند بعضی از آدم ها دنیا را مثلاً میگویند رنگ مغزشان سبز است یعنی در پردازش مغز در مورد اتفاقات و اطلاعات جزیره های مختلفی اطلاعات مختلفی که اینها هیچ ربطی به همدیگر ندارد. من یک مراجعه ای داشتم که مثلاً می گفتم چرا دلت درد گرفت؟ می گفت علتش مشخص نیست گفتم فکر نمی کنی مثلاً این همه خربزه خوردی این دلیلش می تواند این باشد که تو دل درد گرفتی؟ واقعاً معتقد نبود به این دلیل. می گفت نه معلوم نیست که به این ربط داشته باشد. اگر کارمازی بود می گفت این فرد رنگ مغزش سبز است یعنی دیتاها را جدا می بیند هیچ ارتباطی بین آنها وجود ندارد. به اینکه شناخت طیف های رنگ مغز چه کمکی به ما می کند،

نوربخش گفت: اینکه من والد و یا من معلم بدانم و عمیقاً آگاهی داشته باشم که با طیفی گسترده از شخصیت سر و کار دارم. کمک بزرگی است در جهت اینکه راحت تر و با کیفیت بهتر و اصطکاک کمتر بتوانم با فرزندانم و دانش آموزانم برخورد کنم و در نتیجه راندمان بالاتری را دریافت کنم.

وی افزود: این شناخت شخصیت به خود دانش آموزان نیز بسیار کمک می کند. آنها می توانند در زمان انتخاب رشته دبیرستان و دانشگاه، در انتخاب شغل، در انتخاب دوست و حتی نوع نوشتن تکلیف و نوع و مدل درس خواندن از این شناخت کمک بگیرند. به این صورت دانش آموز می تواند مطابق با شخصیتش عمل کند و کیفیت و راندمان بالاتری در کارش کسب کند.این شناخت از خود در روابط آرام و در کم شدن دغدغه های نوجوانی اثر قابل توجهی دارد.مثلاً اگر نوجوان به این شناخت برسد که اگر من یک فردی هستم که خیلی دقیق و خیلی نازک بین و خیلی ظریف هستم و مسائل مختلف را به هم ربط می دهم با یک فردی دوست بشوم که او اصلاً این مسائل برایش مهم نیست و در واقع هیچ حسی نسبت به این مسائل ندارد بعد از یک مدت حس می کنم که این دوستی به درد نمی خورد اصلاً دوست من شرایط من را درک نمی کند چیزهایی که برای من مهم است برای او مهم نیست و این دوستی کم کم از بین می رود یا حتی ممکن است به اختلاف و دشمنی تبدیل شود چون سو برداشت های مختلفی در این زمینه پیش می آید.

یا اگر روحیه من روحیه اجتماعی باشد و شغلی که انتخاب می کنم مثلاً بایگانی پرونده های یک اداره باشد و از صبح تا شب خودم و یک مشت کاغذ و پرونده باشم و هیچ بشری رو نتوانم ببینم. من از این شغل رضایت نخواهم داشت در نتیجه حال روحیه بدی خواهم داشت و شاید دچار افسردگی شوم.

نوربخش گفت: در تئوری رنگ لوری چهار فرض زیربنایی داریم اینکه افراد بر اساس شخصیت خود رفتار، مهارت، نیاز و انگیزه های متفاوتی دارند. اینکه همانگونه که افراد شباهت های زیادی با هم دارند به میزان زیادی از هم متمایز و متفاوتند. فرض بعدی اینکه شخصیت هر فرد می تواند بر اساس یک رنگ تعریف شود و درنهایت رفتار هر فرد ناشی از رنگ شخصیت اوست.

با کسب این آگاهی ها ما در نهایت به این موضوع می رسیم که تیپ های شخصیتی را دانشمندان مختلف به انواع، اقسام و مدل های گوناگون تقسیم کردند و همین طور انواع و اقسام اسامی رو برایش گذاشتند. اما آن چیزی که برای ما مهم هست این است که بدانیم تفاوت شخصیتی وجود دارد و هر شخصیت یک طور به مسائل نگاه می کند، یک جور مسائل رو حل می کند و منحصر به خودش عملکرد دارد.

برای همین معلمان عزیز که با تعداد زیادی دانش آموز سرو کار دارند باید حواسشان به این نکته باشد که آنها شخصیت های متفاوتی دارند. وقتی در نقش والد هم قرار داریم به طور فرض اگر دو فرزند داشته باشیم، هر کدام یک دنیای منحصر به فرد خودشان را دارند و قرار نیست با هر کدام از آنها یک نواخت عمل کنیم. نه تنها باید متناسب با روحیاتشان و شخصیتشان عمل کنیم بلکه باید رفتارهای او را در طیف شخصیتیش بپذیریم و در نهایت وقتی من یک دانش آموز هستم با شناخت شخصیتم، با شناخت توانایی ها و با شناخت نقاط ضعفم می توانم برنامه ریزی بهتری را برای زندگی ام داشته باشم.