گلریز: عاشق اجرای موسیقی برای رزمندگان در خط مقدم بودیم/ تولید آثار هنری بیشتر برای فلسطین

به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، محمد گلریز متولد 1325 با نام اصلی محمدعلی گلپایگانی از خوانندگان موسیقی سنتی و پاپ و یکی از خوانندگان برتر دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است که صدایش به عنوان میراث شفاهی ایران در سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است.

وی یادگیری آواز را از کودکی نزد پدرش، مرشد حسین گلپایگانی از مداحان قدیم تهران، آغاز کرد، او از سال 1353 در رادیو آواز خواند و در همان زمان نیز در کلاس ادیب خوانساری و ابراهیم سرخوش به فراگیری بیشتر موسیقی و ردیف های آوازی پرداخت. گلریز در این دوره با گروه «شیدا» و زنده یاد محمدرضا لطفی هم همکاری کرده است. انتخاب نام گلریز برای او به پیشنهاد نورعلی ‏خان برومند بوده است.

گلریز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از سال 1358، نخستین کار خود به نام سرود «نیایش» از رضاقلی ملکی، سپس سرود «این بانگ آزادی» با شعر زنده یاد حمید سبزواری و آهنگسازی زنده یاد احمدعلی راغب را اجرا کرد. گلریز با آهنگسازانی همچون محمدعلی کیانی نژاد، محمدعلی شکوهی، هادی آرزم و محمد میرزمانی نیز همکاری کرده است.

«صبح شکوفا»، «ای بسیجی»، «دریغا»، «نغمه توحید»، «سلام بر بصیرت»، «برخیزید»، «ای شهید مطهر»، «رفتند یاران»، «خجسته باد این پیروزی»، «ای شهیدان خدایی نامتان پاینده باد» از جمله آثار این خواننده است. با محمد گلریز درباره موسیقی دفاع مقدس گفت و گو کرده ایم که در ادامه می آید.

چگونگی فعالیت در حوزه موسیقی دفاع مقدس

گلریز درباره چگونگی فعالیت در حوزه موسیقی دفاع مقدس و اجرای آثاری در این حوزه به خبرنگار ایرنا گفت: فعالیتم را قبل از انقلاب اسلامی، در حوزه موسیقی آغاز کردم. تحصیلاتم در حوزه موسیقی ایرانی است و از خاندان آواز هستیم، پدرم از خواننده های قدیمی تهران بود و برادرانم آواز می خوانند و در عرصه موسیقی ایرانی فعالیت می کنند، من هم به عنوان عضو کوچکی از خانواده و جامعه هنری، از سال 1355 فعالیتم را در این حوزه و با گروه موسیقی «شیدا» به سرپرستی مرحوم محمدرضا لطفی آغاز کردم.

از گذشته خوشبختانه تحصیلات موسیقی داشتم، وقتی انقلاب شد، در این حوزه آماده به کار شدم و سرودهای انقلابی را اجرا کردم.

وی گفت: از سال 1355 تاکنون اگر می خواستم اثری؛ سرود، تصنیف، آواز، ترانه ای را بخوانم سعی می کردم آثاری را بخوانم که حالت عرفانی داشته باشند حتی قبل از انقلاب هم علاقه داشتم آثار عرفانی، توحیدی، معنوی و اجتماعی را بخوانم و هدفم این بود که اگر می خواهم کاری را انجام بدهم و موسیقی اجرا بکنم که برای مردم مفید باشد و آنان بهره ای ببرند فقط از لحاظ ظاهری مردم آن را گوش ندهند، هرچند ظاهر اثر هم مهم است اما اصل این است که انسان مجذوب مفهوم شعر، ادبیات و فرهنگ شود.

گلریز افزود: سال 1357 زمانی که انقلاب اسلامی به وقوع پیوست، در عرصه انقلاب اسلامی فعالیتم را ادامه دادم و به عنوان نخستین خواننده ای بودم که به خواندن سرودهای انقلابی روی آوردم و خیلی با شوق و ذوق این کار را انجام می دادم. انقلاب اسلامی در همه زمینه ها تحولاتی را ایجاد کرده بود و به دلیل اینکه از گذشته خوشبختانه تحصیلات موسیقی داشتم، وقتی انقلاب شد، در این حوزه آماده به کار شدم و سرودهای انقلابی را اجرا کردم.

محمد گلریز خواننده سرودهای انقلاب و دفاع مقدس در مناطق عملیاتی هشت سال دفاع مقدس

اجرای حدود 2 هزار اثر موسیقایی از انقلاب تاکنون

این خواننده پیشکسوت بیان کرد: از اوایل انقلاب اسلامی تاکنون حدود 2 هزار اثر را در حوزه های انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و موسیقی های معنوی و عرفانی در رویدادها و برنامه های مختلف تلویزیونی و رادیویی خواندم و اجرا کردم که تعدادی از آنها تاکنون پخش نشده است و یکی از گلایه هایم این است که چرا در عرصه های مختلف و اتفاقاتی که در کشورمان رخ داده است، اثری در این حوزه ها تولید نشده است، هر اتفاقی در کشور افتاده است، یک یا چند اثر خواندم، خواننده های دیگر هم آثاری را اجرا کردند اما چرا این آثار پخش نمی شوند؟

وی اظهار داشت: در حال حاضر ما تحت شدیدترین تبلیغات رسانه ای، فرهنگی و هنری دشمنان قرار گرفته ایم، ایجاب می کند که آثار موسیقایی را در حوزه آیینی، دفاع مقدس و موضوع های مرتبط با شهدا تولید کنیم، در حال حاضر موسیقی های نامناسبی در فضای مجازی و بعضی مکان ها پخش می شوند و متاسفانه بسیاری از جوانان نیز به این موسیقی ها گرایش پیدا کردند و ذائقه مردم را تغییر می دهند.

گلریز گفت: نهادها و مسئولان فرهنگی ما در عرصه های مختلف باید دست به دست هم بدهند و موسیقی فاخر تولید کنند، همه اقشار حتی کارشناسان مذهبی هم این گونه موسیقی را دوست دارند، دفاع مقدس یک موقعیت بسیار خوبی است که به این حوزه بپردازیم و آثار جدید تولید کنیم یا از آرشیو استفاده کنیم، در سال های گذشته آثار خوب و حماسی توسط شاعران سروده شده و به همت آهنگسازان و خوانندگان متخصص ساخته شده است اما تعجب می کنم مدام اثر «خجسته باد این پیروزی» را از صدا و سیما پخش می کنند، از این بابت ناراحت نیستم، اما آثار دیگری هم در آرشیو موجود است، من بیش از 40 اثر برای دفاع مقدس خواندم و مدام فقط چند قطعه در رسانه ها پخش می شود.

اعزام به مناطق عملیاتی

خواننده قطعه «شهیدان خدایی» درباره چگونگی اعزام به مناطق عملیاتی در هشت سال دفاع مقدس بیان کرد: نخستین بار سال 1362 به عنوان داوطلب نه به عنوان هنرمند همچون سایر افراد احساس وظیفه کردم و به دلیل علاقه ای که به جهاد سازندگی داشتم از طریق این نهاد به مناطق عملیاتی اعزام شدم، زمانی که به همراه گروهی از رزمندگان به اهواز رسیدیم، در آنجا در قالب گروه هایی تقسیم شدیم و به ما اعلام شد که عازم بُستان شویم.

وی افزود: زمان غروب به بُستان رسیدیم و آنجا معمولا سوله هایی در زیرزمین ایجاد شده بود تا رزمنده ها شب ها آنجا استراحت کنند و از بمباران در امان باشند، ما هم به این سوله ها رفتیم و در آنجا یکی از فرماندهان مرا دید و شناخت و چرایی حضورم در جبهه را جویا شد و من هم گفتم همچون سایر رزمنده ها به جبهه اعزام شدم تا بجنگم، سپس این فرمانده به من گفت که این صحبت ها چیست، شما باید با برنامه های فرهنگی و هنری رزمندگان را مستفیض کنید و آن شب هم به من گفت که آثاری را اجرا کنم. آثاری را خواندم که بسیار مورد توجه رزمندگان قرار گرفت و فردای آن روز فرمانده همان بخش یک موتور به همراه راننده در اختیارم قرار داد تا در مناطق و موقعیت های مختلف حضور پیدا کرده و برنامه اجرا کنم و گفت که ما اینجا رزمندگانی برای جنگ داریم اما فردی همچون تو را نداریم که هنرمند و تخصصی در حوزه موسیقی داشته باشد.

گلریز بیان کرد: پس از آن به همراه گروهی برای اجرای برنامه های هنری، اجرای موسیقی، سرود و آواز به استان ها، مکان ها و موقعیت های مختلف می رفتم همچون محمدصادق آهنگران که او در موقعیت های مختلف نوحه می خواند، ما با اجرای سرود و موسیقی روحیه رزمندگان را تقویت می کردیم، یک ماهی این فعالیت ها را ادامه دادیم و بسیار مورد توجه قرار می گرفت.

محمد گلریز خواننده سرودهای انقلاب و دفاع مقدس

خواننده قطعه «ای بسیجی» اظهارداشت: دفاع مقدس و جنگ تحمیلی پیر و جوان و هنرمند نمی شناخت، همه اقشار در جبهه ها حضور داشتند، پس از مدتی که از جبهه برگشتم، سال 1364 توسط وزارت ارشاد به صورت گروهی با هدف اجرای برنامه های هنری و موسیقی برای رزمنده ها به مناطق عملیاتی اعزام شدیم، عاشق این کار بودیم و تعدادی از خواننده ها داوطلبانه آمدند و در قالب سه اتوبوس به همراه ارکستر و دستگاه های صوتی به مناطق عملیاتی و نزدیک خط مقدم می رفتیم و برای رزمنده ها آثاری را اجرا می کردیم و بسیار مورد استقبال آنان قرار می گرفت مثلا گاهی به من می گفتند که مرا در تلویزیون می دیدند و اکنون در کنارشان هستم و آثاری را اجرا می کنم و دوران خیلی درخشانی بود.

فیلم ها و سریال هایی همچون «امام علی»، «مختارنامه»، «یوسف پیامبر» ساخته می شوند که یک موسیقی متن دارند، این فیلم ها و سریال ها تمام می شوند و آن چیزی که می ماند، موسیقی است وی گفت: هنرمندان و خوانندگان همچون مهرداد کاظمی، جهانگیر زمانی، مهدی شمس نیکنام، رشید وطن دوست و آقای سرشار و بازیگرانی برای اجرای برنامه های فرهنگی و هنری بدون توجه به مسایل مالی داوطلبانه در جبهه ها حضور پیدا می کردند و آثار آنان بسیار مورد استقبال قرار می گرفت. یکی از رزمنده ها تعریف می کرد که در عملیات بیت المقدس، سرود «خجسته باد این پیروزی» که برای آزادسازی خرمشهر اجرا کرده بودیم را با ابتکاری در منطقه در جریان عملیات و مبارزه با دشمن با بلندگوهایی در ماشین های جنگی پخش کرد، رزمندگان بسیار روحیه گرفته بودند و توانستند پیروز شوند، براین اساس مسائل فرهنگی و هنری بسیار تاثیرگذار است اما متاسفانه در حال حاضر اهمیتی به آنها داده نمی شود.

گلریز افزود: تنها صداست که باقی خواهد ماند و یکی از موثرترین و تاثیرگذاران هنر، موسیقی است. فیلم ها و سریال هایی همچون «امام علی»، «مختارنامه»، «یوسف پیامبر» ساخته می شوند که یک موسیقی متن دارند، این فیلم ها و سریال ها تمام می شوند و آن چیزی که می ماند، موسیقی است، وقتی موسیقی آن را می شنویم، مثلا یاد سریال «امام علی» می افتیم، آثار موسیقایی بسیاری را مقابل خیلی از امامان جمعه و روحانیان اجرا کردیم، این آثار مورد توجه آنان قرار گرفت و ما را تشویق کردند، اگر کاری براساس اصول، حساب و کتاب انجام شود، همه دوست دارند و گوش می دهند.

این خواننده سرودهای انقلاب و دفاع مقدس بیان کرد: زمانی با جنگ فیزیکی مواجه بودیم و با دشمن در جبهه ها می جنگیدیم، در حال حاضر با جنگ فرهنگی مواجهیم و دشمنان خارجی با همه توانشان در فضای مجازی و شبکه های ماهواره ای تبلیغ می کنند و یکی از ابزارهایشان پخش و ترویج اشعار پیش پا افتاده و موسیقی مبتذل است، جوانان ما هم آنها را می شنوند، براساس آماری، بیش از 50 درصد جوانان ما به این آثار گرایش پیدا کردند، موسیقی فقط گوش دادن نیست، موسیقی در روح، روان و کردار، رفتار و ظاهر و باطن انسان اثر می گذارد.

گلریز افزود: من نام این موسیقی ها را عجق وجق گذاشتم، علاقه ای به شنیدن این آثار ندارم، ما سوژه ها، موضوع ها و داستان های مختلفی درباره انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، شخصیت های علمی، فرهنگی، هنری و شهدا داریم که می توانیم درباره آنان مستند بسازیم، درباره بسیاری از شهدا همچون حسین همدانی، حسن تهرانی مقدم و مهدی باکری با عنوان «مرد حماسه» آثاری را خواندم که آهنگسازان معروفی، آهنگسازی آنها را برعهده داشتند اما متاسفانه جوانان دهه های 70 و 80 این شهدا را نمی شناسند، اما اگر نام بازیگر و خواننده خارجی را بگوییم، آنان را می شناسند، این نشان از کم کاری ما و مسئولان است.

محمد گلریز خواننده سرودهای انقلاب و دفاع مقدس در کنار همراهان در مناطق عملیاتی

اهمیت توجه به سرود

خواننده قطعه «نور نشاط» اظهارداشت: در گذشته، جشنواره های فرهنگی و هنری مختلفی در رابطه با انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و موضوع های مرتبط با آنها برگزار می شد که دیگر چنین جشنواره هایی کمتر برگزار می شوند، از محتوا و بخش های جشنواره موسیقی فجر هم تعجب می کنم، این جشنواره نامش موسیقی فجر است اما هیچ اثری مرتبط با فجر، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در آن وجود ندارد.

وی درباره توجه به موضوع سرود در جشنواره هایی همچون جشنواره موسیقی فجر خاطرنشان کرد: چنین جشنواره ها و رویدادهایی خوب است اما مقطعی است، در حال حاضر در جنگ فرهنگی هستیم، همچون جنگ تحمیلی که همه نهادها، سپاه، بسیج و جهاد پای کار آمدند؛ اکنون نیز نهادهای مختلف فرهنگی و هنری باید در این حوزه آثاری را تولید کنند و باید با همه قوا با دشمن مقابله کنیم، جوانان را از دست دادیم، با جوانان در ارتباط هستم، وقتی جوانان موسیقی های عجق وجق می شنوند، خوانندگان آنها را جست و جو و دنبال می کنند، از ظاهر و باطن، نحوه لباس پوشیدن، رفتار و کردار آنان تقلید می کنند.

گلریز خاطرنشان کرد: داستان ها و ظرفیت خوبی برای ساخت آثار موسیقایی مرتبط با شهدا داریم، هر وقت می خواهم برای شهدا اثری را بخوانم، مطالعه می کنم و درمی یابم که آنان تحصیلات عالیه داشتند و از نظر علمی و معنوی بسیار برجسته بودند مثلا زمانی که خواستم اثری را درباره شهید باکری بخوانم، مطالعه کردم و دیدم که او از نظر علمی انسان شایسته ای بوده و پست و مقام خوبی در شهرداری داشته که آن را رها کرده است و به جبهه رفته است، وقتی درباره شهدا مطالعه می کنم، به شناختی درباره آنان می رسم و با تمام وجود برای آنان می خوانم. ما همه باید دست به دست هم بدهیم و در این شرایط با تولید آثار فرهنگی و هنری روح ایثار، مقاومت و از خودگذشتگی و جوانمردی را در جوانانمان زنده کنیم.

دلیل ماندگاری آثار موسیقایی دفاع مقدس در دهه های گذشته

این خواننده سرودهای انقلاب و دفاع مقدس درباره ماندگاری بعضی از آثارش همچون «خجسته باد این پیروزی» بیان کرد: در دوران دفاع مقدس، ما یک تیمی بودیم که مرحوم حمید سبزواری، اکثر شعرهای سرودهای مرا همچون «خجسته باد این پیروزی» را سرود و احمدعلی راغب آهنگساز و مجتبی میرزاده تنظیم آن را برعهده داشت که از نوابغ موسیقی بود، جلوه دادن به یک اثر موسیقایی توسط تنظیم آن انجام می شود و سازبندی اثر هم به خوبی انجام شده است و بنده هم آن را خواندم.(برای شنیدن قطعه «خجسته باد این پیروزی» اینجا مراجعه کنید.)

وی گفت: در این تیم ما همه همدل، همزبان و همنوا بودیم که این ویژگی ها برای ساخت اثر بسیار تاثیرگذار است. هر اثری را که می خواستیم بسازیم و اجرا کنیم، جلسه می گذاشتیم و در رابطه با اثر صحبت می کردیم و همه باهم همکاری می کردیم و از عمق جان این آثار را می خواندم و همه به جز بنده حقیر متخصص بودند و تخصص آقای راغب در اصل موسیقی ایرانی بود و «خجسته باد این پیروزی» که به عنوان اثری در قالب سرود مطرح شده، در دستگاه بیات ترک و در گوشه روح الارواح ساخته و اجرا شده است، همه این آثار انتخاب های درستی داشتند و به همین دلیل ماندگار شدند.

محمد گلریز

قطعه «خجسته باد این پیروزی» در دانشگاه آمریکا تدریس می شود

گلریز افزود: همچنین اتفاقاتی که بعد از این آثار، رخ می داد، در ماندگاری آنها تاثیرگذار بود. به عنوان مثال اثر «ای شهید مطهر» را درباره آیت الله شهید مرتضی مطهری ساخته ایم، امام خمینی (ره) تاکید داشت و دستور دادند که اثری را در این رابطه بسازیم و بسیار مورد توجه قرار گرفت، «خجسته باد این پیروزی» درباره سوم خرداد و آزادسازی خرمشهر است، یکی از دوستانمان بیان می کرد که این سرود در واحد درسی موسیقی بین الملل در دانشگاه های آمریکا تدریس می شود و از لحاظ فنی، آهنگسازی و تنظیم مورد بررسی قرار می گیرد. بعضی از آثار همچون «ای شهید مطهر» هم به زبان های مختلف؛ عربی و اردو، اجرا شده، در مواردی شعر آن حذف و تنها موسیقی اثر را پخش کردند.

این خواننده پیشکسوت، حمایت را از دلایل ماندگاری آثار دفاع مقدس دانست و گفت: اگر نهادها و مسئولان فرهنگی و هنری از این آثار حمایت کنند، به آنها ارج بدهند، پخش و تبلیغ کنند و دیگر هنرمندان را به تولید و ساخت چنین آثاری دعوت کنند، ماندگار خواهند شد، متاسفانه اکنون چنین حمایت هایی از بین رفته است و حمایت به سمت موسیقی عجق وجق رفته است، بعضی از رسانه ها اجباری از یک شخصیتی حمایت می کنند و به او بها می دهند که معلوم نیست چه چیزی می خواند، مافیای بزرگی در این رابطه وجود دارد، هیچ قدرتی نمی تواند حریف آن شود، با تبلیغ، میلیاردها تومان از این خواننده درآمدزایی می کنند، تهیه کنندگان قراردادهایی منعقد می کنند که سهم خواننده 95 به پنج درصد است، او را معروف می کنند و پس از مدتی این خواننده فراموش می شود.

وی بیان کرد: در حال حاضر از یکصد کنسرت موسیقی چرا باید 90 کنسرت برای موسیقی پاپ باشد و برای موسیقی سنتی نباشد؟ در کشوری که مهد فرهنگ و هنر ایرانی است چرا باید وضعیت موسیقی اینگونه باشد؟

چرایی حمایت نکردن از آثار موسیقایی دفاع مقدس

گلریز درباره حمایت نکردن از آثار موسیقایی دفاع مقدس توسط نهادهای متولی و نبود آرشیو مستقل در این حوزه اظهار داشت: تا دهه 70 فعالیت های موسیقی بسیاری در حوزه دفاع مقدس انجام شد اما از آن زمان به بعد دیگر این روند کمرنگ تر شد و با شدیدترین فعالیت های فرهنگی و هنری مبتذل از سوی معاندان مواجه شدیم، از همان موقع آمریکا و غرب و همان هایی که دشمن ما هستند، تبلیغات بسیاری را در تلویزیون های خارجی علیه ما انجام دادند، باور را از ما گرفتند و آثار دفاع مقدس به تدریج کمرنگ شده است و اکنون به صفر رسیده است. بعضی از مسئولان معتقدند که باید اقداماتی انجام دهیم که جوانان ما سراغ فلان آثار موسیقی مبتذل نروند، ما می توانیم کارهای خوبی را در این زمینه انجام بدهیم.

درباره مساله جهانی فلسطین و جنایات اسرائیل غاصب در این منطقه که از حد گذشته، نسل کشی رخ داده و توسط سازمان ملل محکوم شده است، آثار موسیقایی، مستند و فیلم تولید کنیم و این مساله را بیشتر با زبان هنر بیان و منعکس کنیم خواننده قطعه «شهیدان خدایی» درباره فعالیت های این روزهای خود گفت: در حال حاضر با همکاری نهادها و مسئولان فرهنگی و هنری استان های مختلف آثار موسیقایی را با بهره مندی از فرهنگ، رسم و رسوم و معرفی اساتید، هنرمندان و شهدای شاخص هر استان تولید می کنیم که با استقبال قابل توجهی نیز مواجه شده و تاکنون آثاری درباره نجف آباد استان اصفهان، استان های گلستان (سرود گلستان)، همدان (شهید همدانی) و استان لرستان ساخته شده است و این روند ادامه دارد.

وی افزود: همچنین اثری برای سپاه پاسداران با عنوان «سپاه سربلند» اجرا کردم، همه سپاه را با دفاع مقدس و جنگ می شناسند در صورتی که در پروژه های عمرانی و برای کمک رسانی به سیل و زلزله هم اقداماتی را انجام داده و این اثر برای آشنایی مردم با اقدامات سپاه ساخته شده است.

گلریز بیان کرد: در حال حاضر ما باید روح فداکاری، ایثار، مقاومت، از خودگذشتگی و خصلت مردان بزرگ و مولای علی (ع) را در جوانانمان تقویت کنیم، ما تحت هجمه فرهنگی زیادی قرار داریم و درباره مساله جهانی فلسطین و جنایات اسرائیل غاصب در این منطقه که از حد گذشته، نسل کشی رخ داده و توسط سازمان ملل محکوم شده است، آثار موسیقایی، مستند و فیلم تولید کنیم و این مساله را بیشتر با زبان هنر بیان و منعکس کنیم و افکار عمومی داخلی و خارجی را بیشتر متوجه این جنایات کنیم.